Τα προβλήματα του Καλλικράτη

Άρθρο του δημάρχου Αμυνταίου,

Μάκη Ιωσηφίδη

Ο ελάχιστος χρόνος που είχε στη διάθεσή του το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης για την προετοιμασία της μεγαλύτερης τομής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση που έχει γίνει στη χώρα μας, έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση σημαντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε καθημερινά μέσα από την εφαρμογή του νόμου 3852/2010 ή αλλιώς του Προγράμματος «Καλλικράτης». Δυστυχώς, την εξέλιξη αυτή είχαν σχεδόν όλοι εκ των προτέρων προβλέψει.

Σήμερα, αν και οι περισσότεροι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης δεν αίρουν την ψήφο εμπιστοσύνης τους στο Πρόγραμμα, είναι φανερά τα κενά, οι ελλείψεις και η προχειρότητα με την οποία έχει σχεδιαστεί ο νόμος. Το χειρότερο είναι ότι τους δύο και πλέον μήνες της παρούσας δημοτικής περιόδου, το Υπουργείο Εσωτερικών δεν έχει δείξει μεγάλη ετοιμότητα ώστε να βάλει τέλος στα μικρά ή μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν όλοι οι «Καλλικρατικοί» Δήμοι, αλλά εμφανίζεται και απροσπέλαστο σε όσους έχουν επιχειρήσει να εκθέσουν τις ιδέες τους, τους προβληματισμούς τους και τις προτάσεις τους για αλλαγές και βελτιώσεις στο νόμο.

Φυσικά έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες να διευκολυνθεί η προσαρμογή των Δήμων, αλλά κι εκεί υπάρχουν αντιφάσεις και καθυστερήσεις. Στον περίφημο «Οδικό Χάρτη» που εξέδωσε το Υπουργείο Εσωτερικών πριν την έναρξη της δημοτικής περιόδου είχε θέσει συγκεκριμένες ημερομηνίες για τη λήψη αποφάσεων για σημαντικούς κανονισμούς που θα διέπουν τη λειτουργία δημοτικών οργάνων, νομικών προσώπων κλπ. Είχε όμως τεθεί ταυτόχρονα, από τον ίδιο τον «Οδικό Χάρτη», η υποχρέωση του Υπουργείου να εκδώσει σχετικές Υπουργικές Αποφάσεις και πρότυπα Κανονισμών δύο μήνες πριν την παρέλευση κάθε προθεσμίας, έτσι ώστε να υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος για επεξεργασία, προσαρμογή στις ειδικές συνθήκες κάθε Δήμου και διαβούλευση πριν τη λήψη της τελικής απόφασης. Αντί αυτού είδαμε το οξύμωρο να παρέρχεται η προσθεσμία λήψης απόφασης από πλευράς του Δήμου, το Υπουργείο να μην έχει εκδώσει ακόμη τις απαραίτητες Υπουργικές Αποφάσεις ή Εγκυκλίους και τα πρότυπα των κανονισμών να εκδίδονται στο τέλος Φεβρουαρίου, με τη λήξη δηλαδή των προθεσμιών.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα με τις συνενώσεις των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και των Κοινωφελών Επιχειρήσεων. Δύο εργάσιμες ημέρες πριν τη λήξη της προθεσμίας για τις συνενώσεις το Υπουργείο εξέδωσε διευκρινιστική εγκύκλιο - μία από τις πολλές για το συγκεκριμένο θέμα - χωρίς μάλιστα να είναι ιδιαίτερα «διευκρινιστική», καθώς υπάρχουν διάφορες ερμηνείες της, με αποτέλεσμα ο κάθε Δήμος να αντιμετωπίσει το ζήτημα διαφορετικά.

Βέβαια, η κοινή γνώμη δεν έχει χρεώσει στην ηγεσία του Υπουργείου αυτές τις δυσλειτουργίες, διότι δεν έχουν γίνει ακόμη ορατές στην καθημερινή λειτουργία των τοπικών θεσμών.  Η μέχρι τώρα συζήτηση για τις ευθύνες που σχετίζονται με τις δυσλειτουργίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει μετατεθεί στις προηγούμενες Δημοτικές Αρχές, με την κατηγορία της σπατάλης των πόρων, της διαφθοράς ή της αναποτελεσματικότητας, ενώ για την εφαρμογή του «Καλλικράτη» αναμένεται άμεσα η μετάθεση ευθυνών και στις νέες Δημοτικές Αρχές με πιθανή κατηγορία αυτή της αβελτηρίας.

Όμως, τα αληθινά προβλήματα δεν μπορούν να ξεπεραστούν με πετυχημένες επικοινωνιακές πολιτικές. Τα προβλήματα είναι εδώ και πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε!

Το πρόβλημα της καλύτερης διαχείρισης του υφιστάμενου ανθρώπινου δυναμικού ταλανίζει όλους τους ενασχολούμενους με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ενώ στους Δήμους έχουμε υποστελεχωμένες τεχνικές υπηρεσίες που καλούνται να φέρουν σε πέρας ένα πολύ σημαντικό έργο, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός μηχανικών στις Περιφερειακές Ενότητες  (τις παλιές Νομαρχίες) που σήμερα είναι χωρίς αντικείμενο εργασιών. Το ίδιο ισχύει και για διοικητικούς υπαλλήλους με εμπειρία και γνώσεις στη δημόσια διοίκηση. Κυριολεκτικά ένας μεγάλος αριθμός εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού κάθεται και αμείβεται! Σε καμία περίπτωση δεν θέλω να παρεξηγηθώ, από την άποψη ότι θεωρώ υπεύθυνους τους υπαλλήλους, οι οποίοι δεν έχουν καμία ευθύνη για την παρούσα κατάσταση και απλώς επέλεξαν να παραμείνουν στις θέσεις τους και να μην μεταταγούν εθελοντικά. Αποκλειστικά υπεύθυνοι είναι όσοι έκαναν το σχεδιασμό για τις μεγάλες αλλαγές, χωρίς να γνωρίζουν εκ των προτέρων τις ανάγκες που θα δημιουργηθούν, αλλά και τους ανθρώπινους πόρους που έχουμε στη διάθεσή μας.

Η κατάληψη του Δημαρχείου Αμυνταίου από τους δημοτικούς υπαλλήλους είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από την εφαρμογή του προγράμματος χωρίς έγκαιρη προσαρμογή των υποδομών. Τα αιτήματά τους είναι δίκαια! Δεν έγινε καμία προσαρμογή των υποδομών προκειμένου να υποδεχθούν τους απαραίτητους ανθρώπινους πόρους για τη λειτουργία του διευρυμένου Δήμου. Οι συγκεκριμένοι χώροι εργασίας είναι απαράδεκτοι, καθώς δεν διαθέτουν χώρους υποδοχής του κοινού, χωρίσματα μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών και απαραίτητους χώρους και εξοπλισμό για την μέγιστη δυνατή απόδοση έργου από τους δημοτικούς υπαλλήλους. Εάν εξετάσουμε το θέμα από «επιχειρηματική» άποψη, το κόστος του προσωπικού είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος των χώρων στέγασης των υπηρεσιών και φυσικά του εξοπλισμού λειτουργίας. Απαιτείται λοιπόν η άμεση επίλυση των προβλημάτων αυτών με την παροχή των καλύτερων δυνατών προϋποθέσεων για την άσκηση της εργασίας των υπαλλήλων και φυσικά η παροχή δυνατότητας στο ανθρώπινο δυναμικό του Δήμου Αμυνταίου για τη βέλτιστη εξυπηρέτηση των δημοτών.

Βέβαια, εκτός από τους ανθρώπινους πόρους, όπου βεβαίως και υπάρχει ζήτημα στη διαχείρισή τους, υπάρχουν και οι οικονομικοί πόροι, όπου υπάρχει ακόμα σαφέστερο πρόβλημα στη διάθεσή τους. Οι μεγάλες αλλαγές πάντα συνοδεύονται με μικρότερα ή μεγαλύτερα οικονομικά προγράμματα στήριξης. Ο «Καλλικράτης» είναι το μοναδικό μέχρι σήμερα πρόγραμμα τέτοιας εμβέλειας που δεν στηρίχθηκε οικονομικά, αλλά έχει προβληθεί στο έπακρο η εξοικονόμηση πόρων που θα προκύψει από την εφαρμογή του. Συμφωνώ απόλυτα ότι μακροπρόθεσμα μπορεί να υπάρξει εξοικονόμηση πόρων, αλλά στην έναρξή του ο «Καλλικράτης» δεν έχει στηριχθεί καθόλου, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος εκ γενετής στρεβλώσεων. Η αναφορά σε στρεβλώσεις δεν γίνεται για τα άμεσα προβλήματα έλλειψης χώρων για τη στέγαση των υπηρεσιών, που αντιμετωπίζουν όλοι οι Δήμοι, αλλά για τα μεγαλύτερα προβλήματα που προκύπτουν από την ανάγκη ενιαιοποίησης της ποιότητας των υποδομών, έτσι ώστε σε όλους τους πολίτες ενός διευρυμένου Δήμου να παρέχονται ποιοτικές υπηρεσίες και υποδομές.

Τα προβλήματα λοιπόν από την εφαρμογή του «Καλλικράτη» είναι μεγάλα και απαιτούνται «μεγάλες» αποφάσεις για την αντιμετώπισή τους. Απαιτούνται πόροι, γενναίες πολιτικές πρωτοβουλίες και σαφής πολιτική κατεύθυνση. Τελειώνοντας, δεν θέλω να μείνω μόνο στην παράθεση των προβλημάτων, αλλά μέσα από αυτό το θολό αυτοδιοικητικό τοπίο θα ήθελα να στείλω ένα μήνυμα αισιοδοξίας, αλλά και ανησυχίας για τις μελλοντικές μας ενέργειες σε άλλους τομείς. Είμαι βαθύτατα πεπεισμένος ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα καταφέρει να διαδραματίσει το ρόλο της, καθώς η λειτουργία της έχει εξαιρετικά δυναμικό χαρακτήρα εκ της φύσης της. Όμως, η επέκταση του Προγράμματος «Καλλικράτης» στην εκπαίδευση και την υγεία θα πρέπει να γίνει μετά από εξαντλητικό διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες και να όχι με τον βιαστικό και πρόχειρο τρόπο που έγινε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, καθώς θα επιφέρει σοβαρό πλήγμα στο δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα των υπηρεσιών αυτών, που εμείς οι κάτοικοι των επαρχιακών περιοχών θα το ζήσουμε πιο έντονα.