Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά… Μήπως χωρίς λόγο;

Άνοιξη του 2012, μέχρι στιγμής έχει σημαδευτεί από σημαντικές και πολυάριθμες φωτιές σε διάφορες τοποθεσίες του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. Στις εκβολές του καναλιού του Λευκώνα, κτηνοτρόφος της περιοχής βρέθηκε αντιμέτωπος με τη φωτιά που πλησίαζε επικίνδυνα στη στάνη και τα βοοειδή του. Η φωτιά αυτή απείλησε επίσης και βάρκες που ήταν αραγμένες στην ακρολιμνιά, τις οποίες με δυσκολία κατάφεραν να σώσουν οι φύλακες του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πρεσπών σε συνεργασία με κατοίκους της περιοχής, εκπροσώπους του Δήμου και Πυροσβέστες.
Οι εστίες φωτιάς εντοπίζονταν η μία μετά την άλλη, κατακαίγοντας ή απειλώντας να κάψουν πολύτιμα ανθρωπογενή και φυσικά στοιχεία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι μια κολώνα της ΔΕΗ που λίγο έλλειψε να καεί και τα χιλιάδες καλάμια που κάηκαν, ενώ είχαν καθαριστεί, κοπεί και στοιβαχτεί προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για τις πυραμίδες στήριξης των φασολιών. Σοβαρότατος εξάλλου υπήρξε ο κίνδυνος να καούν ολοκληρωτικά τα δάση που εκτείνονται στην παρόχθια ζώνη του ρέματος Καλλιθέας - Πλατέος και της λίμνης Μεγάλη Πρέσπα, που αποτελούν Προστατευόμενους Φυσικούς Σχηματισμούς του Πάρκου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέγεθος των ζημιών σε ανθρώπινες περιουσίες περιορίστηκε και η καταστροφή των δασών αποσοβήθηκε εξαιτίας του έγκαιρου εντοπισμού των φωτιών από τους φύλακες του Φορέα και της πολύωρης συνεργασίας τους με κλιμάκιο της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, που έφτασε και επιχείρησε στην περιοχή ύστερα από έκκληση των υπευθύνων του Φορέα.
Τα δάση σημύδας (Betula pendula) είναι πολύ σπάνια στην Ελλάδα. Το παραλίμνιο δάσος της σημύδας της Πρέσπας είναι ιδιαίτερα υψηλής προτεραιότητας, καθώς είναι το νοτιότερο δάσος σημύδας της Ευρώπης, ενώ είναι και το μοναδικό παραλίμνιο δάσος σημύδας στην Ελλάδα. Πέραν αυτών το δάσος της σημύδας διατηρεί μεγάλο αριθμό φυτικών ξυλωδών ειδών και είναι σημαντικό ενδιαίτημα για είδη της άγριας πανίδας όπως είναι η αρκούδα, το ζαρκάδι, ο λαγός και το αγριογούρουνο. Αντίστοιχα μεγάλη είναι η σημασία του Παρόχθιου Δάσους Σλάτινας Πλατέος, που αποτελεί υπόλειμμα των παρόχθιων δασών που κάποτε φύονταν στον κάμπο της Πρέσπας και χαρακτηρίζεται από μεγάλη βιοποικιλότητα.
Η καύση των καλαμιώνων αποτελεί για τους παραγωγούς της Πρέσπας μια παραδοσιακή δραστηριότητα, που κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να είναι ευεργετική για τον υγρότοπο. Αξίζει πάντως να θυμάται κανείς ότι, αν ΔΕΝ καούν, τα υπολείμματα των καλλιεργειών και οι καλαμιώνες στα αποστραγγιστικά κανάλια:
-Προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση μειώνοντας έτσι τις απώλειες θρεπτικών συστατικών,
-λειτουργούν ως θερμομονωτικό σώμα προστατεύοντας το έδαφος από πολύ χαμηλές και από πολύ υψηλές θερμοκρασίες,
-βοηθούν στη διατήρηση της υγρασίας των εδαφών με αποτέλεσμα την καλύτερη ανάπτυξη του σπόρου,
-βοηθούν στην ανάπτυξη διαφόρων μικροοργανισμών που ζουν στο έδαφος και συμβάλλουν στη γονιμότητά του.
Με την καύση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών και των καλαμιώνων:
-Αφαιρείται από το έδαφος σημαντικό μέρος γόνιμων στοιχείων,
-υποβαθμίζεται η ποιότητα του εδάφους και των νερών της λίμνης,
-επιβαρύνεται η ατμόσφαιρα με διοξείδιο του άνθρακα και ρύπους, που συχνά είναι ιδιαίτερα τοξικοί, καθώς μαζί με τα καλάμια καίγονται και μεγάλες ποσότητες απορριφθέντων συσκευασιών φυτοφαρμάκων,
-κατακαίγονται τα παρόχθια δάση των ρεμάτων και των λιμνών,
-καταστρέφονται οι φωλιές χρήσιμων για τη γεωργία μικρών θηλαστικών και πουλιών που ζουν ανάμεσα στους θάμνους,
-ο περιορισμός των καλαμιώνων είναι προσωρινός, καθώς αναπτύσσονται και πάλι σε λίγες εβδομάδες, ενώ την επόμενη άνοιξη τα καλάμια παράγουν περισσότερους βλαστούς, που σημαίνει ότι επεκτείνονται περισσότερο,
-καίγονται τα δένδρα των στραγγιστικών καναλιών, που αν παρέμεναν και αφήνονταν να πυκνώσουν, θα περιόριζαν την ανάπτυξη του καλαμιώνα και θα σχημάτιζαν τους - πολύτιμους για τη φυσική καταπολέμηση των ασθενειών των καλλιεργειών - φυτοφράχτες. Είναι μύθος ότι ο τετράνυχος και άλλα βλαβερά ζωύφια ζουν μέσα στα καλάμια!
Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, ζητά τη συνεργασία όλων των τοπικών φορέων σε μια προσπάθεια ενημέρωσης των παραγωγών για τις αρνητικές συνέπειες της καύσης των καλαμιών και των υπολειμμάτων των καλλιεργειών, και αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού. Ζητά επίσης την ενεργό συμμετοχή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στον έλεγχο των πυρκαγιών. Ας μη ξεχνάμε ότι πολλές από τις πυρκαγιές που εκδηλώνονται κάθε χρόνο στη χώρα μας, οφείλονται σε φωτιές που μπαίνουν σε αγροτικές εκτάσεις.