Πολιτικό σύστημα: το παλιό πεθαίνει και το νέο ακόμα δεν έχει γεννηθεί

Χρήστος Ι. Κολοβός

Δρ Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

www.kozani.net/xkolovos

«Τον άρχοντα τριών δει μεμνήσθαι: πρώτον μεν ότι ανθρώπων άρχει,∙ δεύτερον κατά νόμους άρχει,∙ τρίτον ότι ουκ αεί άρχει»

Αγάθων, Αθηναίος ποιητής, 450-400 π.Χ.

(Μεταφρ.: Αυτός που κυβερνά πρέπει να θυμάται πάντα τρία πράγματα: πρώτον ότι κυβερνά ανθρώπους, δεύτερον ότι πρέπει να κυβερνά σύμφωνα με τους νόμους και τρίτον ότι δεν θα κυβερνά αιώνια).

Αυτές τις τρεις αρχές, που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, ο δικομματισμός φάνηκε να τις έχει ξεχάσει και είναι ο μεγάλος χαμένος των εκλογών: τα 2 πρώην μεγάλα κόμματα συγκέντρωσαν αθροιστικά μόλις 32% και το μήνυμα των πολιτών σαφές: «Είστε σε λάθος δρόμο και, αν δεν διορθωθείτε, η Ελλάδα μπορεί να ζήσει και χωρίς εσάς». Όμως δεν πρέπει να παραβλέπουμε και το 19% των πολιτών που έμειναν χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση: αυτό το πρωτόγνωρα υψηλό ποσοστό δείχνει ότι «το παλιό πεθαίνει και το νέο ακόμα δεν έχει γεννηθεί». Σε μερικά χρόνια το πολιτικό σύστημα θα οριστικοποιήσει το μετασχηματισμό του και αυτό το ποσοστό πιθανόν θα μειωθεί πάλι σημαντικά.

Η ΝΔ ήταν μεν πρώτο κόμμα, αλλά με ποσοστό χαμηλότερο από το άθροισμα των κομμάτων που έμειναν εκτός Βουλής! Το 2009 ο Καραμανλής αποχώρησε όταν πήρε το ιστορικά χαμηλότερο ποσοστό, φάνηκε όμως ότι υπάρχει ακόμα και το πολύ χαμηλότερα.

Το ΠΑΣΟΚ καταβαραθρώθηκε στο ιστορικά χαμηλότερο ποσοστό του: μόλις 13,18%, όταν πρωτοεμφανιζόμενο το 1974 είχε 13,58%. Οι πολίτες του γύρισαν την πλάτη όταν θεώρησαν ότι το κοινωνικό κίνημα των μη προνομιούχων, που γεννήθηκε σαν «ώριμο τέκνο της ανάγκης» της μεταχουντικής Ελλάδας, κατέληξε να εκφυλιστεί σε παλαιού τύπου κόμμα στελεχών ξεκομμένων από τη βάση. Το επόμενο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ θα αποδειχθεί συνέδριο αναγέννησης ή κύκνειο άσμα, οπότε ο χώρος της Κεντροαριστεράς νομοτελειακά θα ανασυγκροτηθεί σε νέες βάσεις;

Στην αυγή της μεταπολίτευσης μια ολόκληρη γενιά 20ρηδων-30ρηδων, (σημερινών 50ρηδων-60ρηδων), είδε στο ΠΑΣΟΚ τον εκφραστή των ονείρων της για τη δημοκρατία και την οικονομική και κοινωνική πρόοδο του τόπου. Το 1981 ο «άνεμος της Αλλαγής» έδωσε στο ΠΑΣΟΚ το 48% και έστειλε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας την Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, με βασικά συνθήματα στις αφίσες «Ο Λαός θέλει, το ΠΑΣΟΚ μπορεί -Να κατοχυρώσει την Εθνική μας Ανεξαρτησία», -Να ανοίξει τους ορίζοντες της παιδείας, -Να εξαλείψει τη γραφειοκρατία, -Να προστατεύσει τους μικρομεσαίους, -Να φροντίσει με στοργή όλους τους Έλληνες, -Να σταματήσει την ακρίβεια, -Να προστατεύσει τους μισθούς και τις συντάξεις.

Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι το ΠΑΣΟΚ εδραίωσε τη δημοκρατία στη χώρα στη δεκαετία του 1980: οι νεότεροι δεν γνώρισαν το φόβο του χωροφύλακα, το «περάστε από την Ασφάλεια δι’ υπόθεσίν σας», το προσεκτικό δίπλωμα της εφημερίδας ώστε να φαίνεται -ή να μη φαίνεται- για ποια εφημερίδα πρόκειται. Κι ακόμα, το ΠΑΣΟΚ έχει ιστορικά καταγραμμένο θετικό έργο στη χώρα: π.χ. η δημιουργία του ΕΣΥ, του ΑΣΕΠ, των ΚΕΠ, το άνοιγμα της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε περισσότερους νέους, η είσοδος στο ευρώ ήταν από τις καλύτερες στιγμές του. Όμως ξαναδιαβάζοντας μετά από 30 χρόνια τα πιο πάνω συνθήματα, μπορεί κανείς να πει ότι κάποια δεν εξακολουθούν να είναι ζητούμενα; Ότι δεν υπάρχουν προδομένα όνειρα; Η απάντηση δόθηκε στις 6 Μάη.

Το μήνυμα των πολιτών συνολικά προς το πολιτικό σύστημα σαφές: «Αυτοδυναμίες τέλος, Συνεργαστείτε για το καλό της χώρας». Όμως απευθύνεται σε ένα πολιτικό σύστημα που δεν τα κατάφερε προεκλογικά να κάτσει στο ίδιο τραπέζι ενός τηλεοπτικού διαλόγου και που έχει δείξει ότι προτάσσει μόνο το στενό κομματικό συμφέρον. Η χώρα μας υπερηφανεύεται ότι δίδαξε σε όλους τη Δημοκρατία, αλλά η Δημοκρατία βασίζεται στην ικανότητά μας να συζητούμε, ακόμα κι αν διαφωνούμε.

Οι πολίτες αγνόησαν το δίλημμα «ευρώ ή δραχμή», που θύμισε περισσότερο την απέλπιδα προσπάθεια της ΕΡΕ το 1964 να πείσει τους πολίτες ότι «Αυτή η δραχμή είναι δική σου, μην αφήσεις τον Παπανδρέου να σου την πάρει». Θεώρησαν ίσως ότι το πραγματικό διακύβευμα των εκλογών ήταν περισσότερο το ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό για να μείνει η χώρα στο ευρώ: τα δυο πρώην μεγάλα κόμματα έστειλαν για μια ακόμα φορά το λογαριασμό στους μικρομεσαίους, τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους κι αυτή ήταν μάλλον η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Και, ω του θαύματος, εκτός από την καταστροφολογία, ξαφνικά σήμερα ακούγονται και διάσημες φωνές από την άλλη μεριά του Ατλαντικού ότι μετά τις εκλογές σε Ελλάδα και Γαλλία αυξήθηκαν οι πιθανότητες επιβίωσης του ευρώ!

Νικητής των εκλογών ο ΣΥΡΙΖΑ, που υπερτριπλασίασε το ποσοστό του και αναδείχτηκε αξιωματική αντιπολίτευση. Το άθροισμα ΣΥΡΙΖΑ+ΚΚΕ+ΔΗΜΑΡ φθάνει το 31,4%, όταν το καλύτερο ποσοστό που μεταπολεμικά είχε να επιδείξει η Αριστερά ήταν το 24,4% της ΕΔΑ το 1958. Όσο κι αν το πιο πάνω άθροισμα δεν αρέσει σε όσους αισθάνονται ότι είναι «οι μόνοι συνεπείς», το μήνυμα για ενότητα διαπέρασε με εκκωφαντικό τρόπο τα περίκλειστα τείχη του απομονωτισμού και της αποχής από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Κι αυτό συνέβη σημειολογικά την ίδια μέρα που στη Γαλλία ο Ολάντ κέρδισε το Σαρκοζί και στο Σλέσβιχ-Χολστάιν το τοπικά κυβερνών κόμμα της Μέρκελ πήρε το χαμηλότερο ποσοστό του τα τελευταία 60 χρόνια.

Όσοι σήμερα μιλούν για την Αριστερά που «δεν έχει κυβερνητική εμπειρία» και «θα οδηγήσει τον τόπο σε περιπέτειες», ας αναλογιστούν ότι το 1981 κάποιοι «άσημοι μουστακαλήδες», επίσης «χωρίς κυβερνητική εμπειρία», που «αν δεν ήταν ο Ανδρέας δεν θα τους ήξερε ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας τους» και που «θα οδηγήσουν τη χώρα σε περιπέτειες», πήραν 48% και κυβέρνησαν από τότε τα 20 από τα τελευταία 30 χρόνια. Ο λαός δημοκρατικά ανέδειξε το ΣΥΡΙΖΑ 2ο κόμμα και στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Το ΠΑΣΟΚ των 160 εδρών και ο μεγάλος συνασπισμός ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ των 255 εδρών δεν μπόρεσαν να σταθούν, επόμενο είναι να αναζητηθούν άλλες κυβερνητικές λύσεις, αφού δεν είναι μόνο θέμα εδρών, είναι προφανώς και οι πολιτικές που έχουν τη σημασία τους.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 άρχισε να εμφανίζεται έντονα στις δημοσκοπήσεις το «κανένας από τους δυο», ως απάντηση για το ποιος από ΠΑΣΟΚ-ΝΔ μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα τα προβλήματα της χώρας. Σε ένα κόσμο που με την παγκοσμιοποίηση αλλάζει καθημερινά, τα δυο κόμματα έδειξαν να μην μπορούν να ανταποκριθούν στην ανάγκη για ταχεία προσαρμογή των δομών ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους και δίκαιη κατανομή των βαρών. Η καθημερινή διαρκής παραγωγή νόμων, αποφάσεων, εγκυκλίων, διοικητικών πράξεων, σε συνδυασμό με τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της δημόσιας διοίκησης από τους κομματικούς μηχανισμούς, οδήγησε τη χώρα όλο και χαμηλότερα στις διεθνείς λίστες διαφάνειας και ανταγωνιστικότητας. Πόσες εγκυκλίους ΠΟΛ πρέπει π.χ. να διαβάσει κάθε χρόνο ένας εφοριακός και πόσο χρόνο πρέπει να διαθέσει γι’ αυτό; Πόσες ώρες πρέπει να μελετά ένας δικαστικός για να ενημερωθεί για τις διαρκείς αλλαγές στο νομικό πλαίσιο;

Η «ισχυρή Ελλάδα» της Ολυμπιάδας 2004 είχε ταυτόχρονα μια οικονομία που κινούνταν όλο και περισσότερο με μεταχρονολογημένες επιταγές. Η ΝΔ είπε τότε ότι «Υπάρχει καλύτερη Ελλάδα και τη θέλουμε» και οι πολίτες της έδωσαν την εντολή, τιμωρώντας ένα ΠΑΣΟΚ που κάποια στελέχη του έδιναν όλο και περισσότερο την εντύπωση ότι προτιμούν τα τηλεπαράθυρα των δελτίων ειδήσεων, τα κότερα των μεγαλοεπιχειρηματιών και τη χλιδάτη ζωή. Όμως η «καλύτερη Ελλάδα» της ΝΔ, στην πράξη αποδείχθηκε ότι περνούσε από τα συνεχή σκάνδαλα, το «νόμιμο που δεν ήταν ηθικό», την εισαγωγή της περίφημης συνέντευξης στο ΑΣΕΠ, την καταστροφή της μισής Ελλάδας από τις φωτιές του 2007, τη διόγκωση του δημόσιου τομέα, το εσπευσμένο κλείσιμο της Βουλής πριν ασχοληθεί με το Βατοπέδι, το υπέρογκο έλλειμμα του 2009.

Το 2009, με το 44% στις εκλογές, το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε να εκφράζει την τελευταία ελπίδα των πολιτών ότι μπορεί να συμμαζέψει το κράτος. Μετά την ουσιαστική χρεωκοπία και τα Μνημόνια, πολύς λόγος έγινε για το «Λεφτά υπάρχουν». Όμως πέρασε εντελώς απαρατήρητη η Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για το 2010, που παραδόθηκε το Νοέμβριο 2011 και είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο: κανένας δεν μας εξήγησε ποτέ πώς το «εισπρακτέο υπόλοιπο βεβαιωθέντων εσόδων» από 11,5 δισεκ. ευρώ το οικονομικό έτος 2003 έφθασε τα 33,5 δισεκ. ευρώ το οικονομικό έτος 2009. Η διαφορά είναι 22 δισεκ. ευρώ, ΠΟΛΛΑ λεφτά. Πού πήγαν; Όπως κανένας δεν εξήγησε πώς το έλλειμμα του 6% τον Ιούνιο του 2009 έγινε ξαφνικά 13% ή 16% στο τέλος του έτους (όσοι αμφισβήτησαν το 16% δεν είπαν ποτέ τίποτα για το αρχικό 13%, με το οποίο μπήκαμε στο Μνημόνιο). Η διαφορά του 7% είναι περίπου 15,5 δισεκ. (το ΑΕΠ ήταν 235 δισεκ. ευρώ το 2009). Πού πήγαν αυτά τα χρήματα μέσα σε μόνο 6 μήνες; Μήπως τελικά πράγματι «Λεφτά υπήρχαν»;

Η προσφυγή στο Μηχανισμό στήριξης το 2010 ήταν ίσως η μόνη λύση για να αποφευχθεί η άμεση χρεωκοπία της χώρας. Μιας χώρας που είχε μάθει να δανείζεται φθηνά και να εισάγει τα πάντα χάρη στη μεγάλη διαφορά της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ, που είχε φθάσει μέχρι τα 1,6 δολάρια και καθιστούσε το εμπόριο πιο αποδοτικό από την εγχώρια παραγωγή. Όμως το ΠΑΣΟΚ δεν έπεισε ποτέ ότι τα μέτρα που πήρε χαρακτηρίζονταν από κοινωνική δικαιοσύνη. Η εφαρμογή μιας πολιτικής που οδηγεί σε συνεχή επιδείνωση της οικονομίας και έκρηξη της ανεργίας οδήγησε τον Παπανδρέου στην έξοδο τον περασμένο Νοέμβριο και στη δημιουργία του μεγάλου συνασπισμού ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ για τη συνέχιση της ίδιας πολιτικής. Πριν φύγει ο Παπανδρέου μίλησε για δημοψήφισμα κι αυτό ουσιαστικά έγινε στις 6 Μάη, με το αποτέλεσμα που είδαμε: οι «παραδοσιακές» πολιτικές δυνάμεις καταποντίστηκαν, ο ΛΑΟΣ βρέθηκε εκτός Βουλής και ο ΣΥΡΙΖΑ σάρωσε στα μεγάλα αστικά κέντρα, για τον πολύ απλό λόγο ότι εκεί τα έξοδα είναι περισσότερα και με τους μισθούς που διαμόρφωσε η τρόϊκα και οι κυβερνήσεις Παπανδρέου-Παπαδήμου, ο κόσμος ΔΕΝ μπορεί πια ούτε να εξασφαλίσει τα προς το ζην, οι νέοι δεν μπορούν να σκεφτούν το μέλλον. Στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής κάποιοι δεν έλαβαν υπόψη τους τη ρήση του Γεωργίου Παπανδρέου το 1963 ότι «όταν οι αριθμοί ευημερούν, οι άνθρωποι δυστυχούν». Η κατάρρευση των εσόδων τον Απρίλιο και ο εκτροχιασμός του προϋπολογισμού ήδη από τις αρχές του έτους δείχνει ότι ούτε καν οι αριθμοί δεν ευημερούν και το πρόγραμμα της τρόϊκας «δεν βγαίνει».

Οι πολίτες έδειξαν ότι το πολιτικό σύστημα και το πολιτικό προσωπικό χρειάζονται επείγουσα ανανέωση. Χρειάζονται επιστροφή σε ιδέες και αξίες που έχει ξεχάσει, όπως ο σεβασμός στον πολίτη, η κοινωνική δικαιοσύνη, το συλλογικό και όχι το ατομικό συμφέρον, η εντιμότητα των πολιτικών, η απεμπλοκή επιτέλους των κομματικών μηχανισμών από την κρατική μηχανή, η αξιοκρατία στη δημόσια διοίκηση, η εθνική ενότητα, η εθνική περηφάνεια. Όσοι δεν μπορέσουν να προσαρμοστούν στη νέα εποχή της 6ης Μάη, σύντομα θα έχουν ξεπεραστεί από την Ιστορία.