Με αφορμή τον αδόκητο χαμό του Θ. Αγγελόπουλου

του Γιάννη Στρατάκη

πρώην Νομάρχη Φλώρινας

Έχουν γραφτεί πολλά επικήδεια αφιερώματα για τον μεγάλο αυτόν Παγκόσμιο Σκηνοθέτη, τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, που το έργο του συνδέθηκε άρρηκτα με τη Φλώρινα. Γράφτηκαν για διάφορους λόγους, σε κάθε περίπτωση ο καθένας έχει το δικαίωμα αυτό.

Τώρα που κάθισε η σκόνη, θα επιχειρήσω να δω με κρύο αίμα και μια άλλη πλευρά, με αφορμή τον αδόκητο χαμό του μεγάλου αυτού Ανθρώπου.
Στον αγώνα μέχρι τα 78, μάχιμος, ο μοναδικός αυτός παγκόσμιος Σκηνοθέτης, που μας έδωσε με έναν ξεχωριστό τρόπο κινηματογραφικά, αυτά που με τα μάτια της ψυχής του έβλεπε.
Το δείγμα γραφής του μοναδικό, αποτελεί μια Παγκόσμια πρωτιά και όποιος προσπαθήσει να πράξει κάτι ανάλογο, απλά είναι υποχρεωμένος να μιμηθεί τη Σχολή που ίδρυσε με το έργο του.
Είχε τη τύχη η Φλώρινα και η περιοχή να επιλεγεί ως τόπος γυρίσματος των ταινιών του. (Επτά ταινίες του γυρίστηκαν στη Φλώρινα).
Ήταν τυχαίο; Φυσικά όχι, γιατί ο τόπος αυτός ο απόμακρος, ο μελαγχολικός, έχει τη δική του μοναδικότητα, τη δική του ταυτότητα. Είναι ένας ιδιαίτερος τόπος.
Έχει όμως και τους δικούς του ιδιαίτερους ανθρώπους. Ζεστούς, φιλόξενους, αλλά και μερικές φορές ακραίους σ’ αυτό που πιστεύουν. Κάποιοι απ’ αυτούς τους ανθρώπους έβγαιναν στους δρόμους υποκινούμενοι με φανατισμό για να διαμαρτυρηθούν, ν’ αφορίσουν με αφορμή την ερμηνεία ενός μηνύματος ή μιας σκηνής που κανείς ίσως απ’ αυτούς δεν θυμάται σήμερα.
Και από την άλλη μεριά κάποιοι άλλοι, οι λιγότεροι – πάντα λιγότεροι ήταν σ’ αυτή την πόλη και το Νομό – να προσπαθούν να κρατήσουν ψηλά τη σημαία του δικαιώματος στην έκφραση της άλλης γνώμης.
Φοιτητής ήμουν το 1976, που έζησα κάτι αντίστοιχο, όταν με το Σύλλογο Δημοκρατικών Φοιτητών Ν. Φλώρινας, φέραμε στη Φλώρινα να προβληθεί στον κινηματογράφο «Ελληνίς» η αντιπολεμική ταινία «Φράουλες και Αίμα» και οι συγκεντρωμένοι – διαμαρτυρόμενοι «πατριώτες» Φλωρινιώτες δεν επέτρεψαν την προβολή της. Έτσι ήταν και δυστυχώς είναι ακόμη στη Φλώρινα, δεν υπάρχει εύκολα χώρος για την άλλη άποψη.
Δεν ξέρω, αν μια συζήτηση για το παρελθόν, τις ακρότητες, τον Καντιωτισμό που επηρέασε και επηρεάζει καθοριστικά τις εξελίξεις στη Φλώρινα, είμαστε έτοιμοι να την κάνουμε. Όχι για να διαφωνήσουμε, αλλά να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα και να μας βοηθήσει να προχωρήσουμε μπροστά ξεπερνώντας τις αγκυλώσεις του παρελθόντος.
Γιατί τι άλλο από προέκταση του «Καντιωτισμού» δεν ήταν η έκδοση ψηφίσματος για το μεγάλο αυτόν Σκηνοθέτη, εφάμιλλο με το ψήφισμα για συγγενικό πρόσωπο Δημ. Συμβούλου (με όλο το σεβασμό προς τους συγγενείς και τη θανούσα).
Αν ξεπεραστεί αυτό, ίσως βρεθεί και ένας δρόμος για ονοματοδοσία, ίσως και ο χρόνος για κάποιες εκδηλώσεις τιμής.
Δεν μπορώ να ξεχάσω βέβαια όταν το Δεκέμβρη του 2006, λίγο πριν αποχωρήσουμε από τη Νομαρχία, τιμώντας το μεγάλο αυτό φίλο της Φλώρινας, δίναμε το όνομά του στην Αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου μπροστά σε ελάχιστους μπρος στην αξία του Ανδρός και αυτών που προσέφερε στη Φλώρινα, «Αγάπησα αυτή την πόλη, χαίρομαι γι’ αυτήν την αίθουσα» είχε πεί.
Αντί λοιπόν να γίνει ο «δικός μας» Αγγελόπουλος και να αξιοποιηθεί όποια προστιθέμενη αξία άφησε για τον Τόπο, φροντίζουμε να κρατάμε αποστάσεις ή – χωρίς απόδοση προμελετημένου σχεδιασμού – ν’ αγνοούμε αυτά τα οποία έμειναν παρακαταθήκη για τον Τόπο.
Τα επίμαχα γεγονότα της Φλώρινας έμειναν καταγραμμένα ως ένα μεμονωμένο γεγονός, η σύνδεση όμως του Αγγελόπουλου με τη Φλώρινα, με τον Τόπο αυτόν είναι τιμή, είναι μεγάλο ιστορικό κεφάλαιο και θησαυρός. Οφείλει η Φλώρινα πολλά και μπορεί να αποκομίσει πολλά, τιμώντας όχι υποκριτικά αλλά ενσυνείδητα τον «άνθρωπό της», τον παγκόσμιο αυτόν πρεσβευτή της.
Εκτός από την ονοματοδοσία ενός δρόμου που έχει συνδεθεί με το έργο και την παρουσία του στη Φλώρινα, η οποία θεωρείται ελάχιστη πράξη αναγνώρισης, πρέπει ν’ αναπτυχθεί γύρω από τη σύνδεσή του με τον τόπο αυτόν, μια δυναμική πρόταση που θα διατηρεί τη σχέση αυτή διαχρονικά.
Όλοι ή τουλάχιστον οι περισσότεροι, βλέπουμε αποτυπωμένη σε μια μαρμάρινη πλάκα, στον πεζόδρομο του γειτονικού μας Μοναστηρίου,που συμβολίζει την αγωνία σύνδεσης με την πόλη της παρουσίας των Αφών Μανάκη, πρωτοπόρων του Βαλκανικού Κινηματογράφου που έζησαν εκεί τον προηγούμενο αιώνα (προερχόμενοι από την Αβδέλα Γρεβενών).
Θα μπορούσαν να γίνουν τα εξής:
* Δημιουργία Μουσείου Θ. Αγγελόπουλου στο «Διεθνές», όπου σήμερα ούτε μια επιγραμματική πλάκα δεν υπάρχει να πληροφορεί το αγαπημένο για τα γυρίσματά του αυτό χώρο.
* Δημιουργία δρόμου του κινηματογράφου. (Η ιδέα έχει συζητηθεί με τη Λ. Πολιτισμού χωρίς δυστυχώς να καταλήξει σε αποτέλεσμα). Ο δρόμος αυτός – διαδρομή – θα συνδέει όλους τους χώρους που πραγματοποιήθηκαν γυρίσματα με τις απαραίτητες πληροφορίες στο σχετικό φυλλάδιο για τους επισκέπτες.
* Το Περιφερειακό Φεστιβάλ Κινηματογράφου να ονομασθεί «Θ. Αγγελόπουλος» και να γίνει προσπάθεια αναβάθμισης και αυτοτελούς παρουσίας του.
* Ονοματοδοσία του Κτιρίου του Πολιτιστικού Κέντρου (όπου και η αντίστοιχη αίθουσα), αφού βεβαίως συντηρηθεί και ανακαινιστεί πλήρως, σύμφωνα με την ολοκληρωμένη μελέτη που υπάρχει από το 2003.
* Καθιέρωση ετησίων βραβείων σε σύνδεση με το Τμήμα Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών.
* Τέλος να οργανωθεί Μνημόσυνο αφιερωμένο στη μνήμη του και την αποκατάστασή του τη Θρησκευτική, στο οποίο θα κληθούν να συμμετέχουν όλοι οι συνεργάτες του και οι συντελεστές του έργου του που συνδέεται με τη Φλώρινα,(ηθοποιοί, τεχνικοί κ.λ.π.).Ειναι η ελάχιστη προσφορά που οφείλει σύσσωμη η Φλωρινα απέναντι στην οικογένειά του και στον αείμνηστο Θόδωρο Αγγελόπουλο.
Κλείνοντας θέλω να καταθέσω κάτι προσωπικό από την τελευταία φορά που βρεθήκαμε με αφορμή την ανακήρυξή του σε Επίτιμο Διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας το Δεκέμβριο του 2008, μετά από πρωτοβουλία του Προέδρου κ. Χρ. Μασαλά , δυο χρόνια μετά την εκδήλωση ονοματοδοσίας της αίθουσας του Πολιτιστικού Κέντρου.
Του μετέφερα μια σκηνή, όπως μου την περιέγραψε ένας δικός μας άνθρωπος – ντόπιος, σ’ ένα Συνέδριο Αποδήμων, η οποία με συγκλόνισε βαθιά και συνεχίζει να μ’ ακολουθεί. Ήταν κατά την άποψή μου σκηνή βγαλμένη από Αγγελοπούλεια Σύλληψη, μια σκηνή που σημάδεψε και καθόρισε την εξέλιξη αυτού του Τόπου.
Σ’ ένα χωριό μας, στις παρυφές του Βαρνούντα, αρχές δεκαετίας του 60, λίγο μετά τον Εμφύλιο, ετοιμάζονται για ομαδική μετανάστευση. Ήταν Σάββατο βράδυ και όλοι έκαναν τις τελευταίες προετοιμασίες. Αποχαιρετισμοί, συγκίνηση, ένταση, κόσμος πάει κι έρχεται, παιδιά να διασκεδάζουν με την κατάσταση χωρίς ν’ αντιλαμβάνονται το δράμα που εκτυλίσσεται.
Πέφτει η νύχτα και όλα ησυχάζουν. Το πρωί της Κυριακής, με το πρώτο φως, δυο λεωφορεία καταφτάνουν. Όλοι μαζεμένοι από νωρίς στην πλατεία, βουβοί, συγκινημένοι, αποχαιρετισμός.
Τα λεωφορεία φεύγουν μια ολόκληρη πλατεία αδειάζει, αδειάζει και το χωριό.
Το ίδιο βράδυ δεν υπάρχει ψυχή, στην ίδια πλατεία που μια μέρα πριν ξεχείλιζε από ζωή.
Μόνο τα σκυλιά έμειναν, κλειστά παράθυρα, σβηστά φώτα και μια-δυο σκοτεινές φιγούρες που κατευθύνονται στα σπίτια τους μέσα στην πνιγηρή ερημιά.
Μ’ άκουσε με προσοχή, μου ζήτησε να τα γράψω σ’ ένα χαρτί. Το έκανα με το δικό του στυλό, τον οποίο και ξέχασα να επιστρέψω και τον έχω ακόμη στα χέρια μου.
Ήθελα να του τον επιστρέψω την επόμενη φορά που θα συναντιόμασταν.
Δεν ήταν γραφτό.