Πρωτομαγιά στα βουνά

Γράφει: Λάζος ο βουνίσιος

Από αρχαιοτάτων χρόνων η Πρωτομαγιά, η πρώτη ημέρα του μήνα Μαΐου, συνδέεται άρρηκτα με τον ερχομό του καλοκαιριού. Οι παλαιότεροι Φλωρινιώτες την ημέρα αυτή την συνδέουμε πέραν των άλλων με το οριστικό ερχομό των αργυροπελεκάνων στις νεραϊδολίμνες Πρέσπες αλλά και το οριστικό τέλος του πολύμηνου χειμώνα που μας ταλαιπωρεί κάθε έτος, τόσο ημερολογιακά όσο κυρίως κλιματολογικά.
Πέραν αυτού θεωρείται, σήμερα, άλλη μία μη εργάσιμη ημέρα εορτο-απεργίας αργίας των εργατών ή διαφόρων συνδικαλιστών πολιτικών, αντικείμενο εργασίας με το οποίο δεν θα ασχοληθώ στο παρόν άρθρο, διότι κάποιοι το έχουν «ξεχειλώσει κατά το δοκούν» και δεν χρήζει περαιτέρω ανάλυσης εκ μέρους μου.
Η πρωτομαγιά λοιπόν από αρχαιοτάτων χρόνων συνδέεται με διάφορες δοξασίες που τηρούνταν με θρησκευτική ευλάβεια από τους αρχαίους ημών προγόνους μας . Θα αναφερθώ στην διαιώνιση ενός πανάρχαιου εθίμου που τελείται κατά την διάρκεια της πρωτομαγιάς από εμάς τους Έλληνες .Το έθιμο αυτό έχει προστεθεί στις παραδόσεις μας και δεν είναι άλλο από την πλέξη ανθοστέφανων τα γνωστά στην καθομιλουμένη «Μαγιάτικα στεφάνια».
Με το όνομα «Ειρεσιώνη» είναι γνωστό το έθιμο των αρχαίων Ελλήνων αντίστοιχο με της Πρωτομαγιάς που στολίζουμε με άνθη και αγριολούλουδα που μαζεύουμε στα βουνά και στους κάμπους και τα κρεμάμε στις εισόδους των σπιτιών ή πολυκατοικιών μας την ημέρα αυτή. Τι ήταν όμως η Ειρισιώνη; Την απάντηση μας την δίδουν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς όπως ο Ευστάθιος (Σχόλια Ομήρου Ιλιάδος), ο Πλούταρχος, ο Λυκούργος,ο Παυσανίας, ο Κράττητας, ο Ησύχιος, ο Φώτιος όπως και άλλοι πολλοί. Σύμφωνα με περιγραφές τους , τα αρχαία χρόνια κατασκευάζονταν αρχικά ένα στεφάνι - μια κουλούρα- που ήταν πλεγμένο από τούφες έριων (δημ μαλλί προβάτων). Εξ ού προήλθε η ονομασία «Ειρισιώνη» όπου στερέωναν λουλούδια ή κλάδους ελαίας παρόμοια με τα γνωστά των Ολυμπιονικών της αρχαιότητας ή των Χρυσών Στέφανων που φόραγαν στο κεφάλι οι αρχαίοι Μακεδόνες Βασιλείς Φίλιππος Β΄, Μέγας Αλέξανδρος και οι επιγόνοι του. Παρόμοια στεφάνια περιέφεραν αμφιθαλή παιδιά στην πομπή των Θαργηλίων και Πυανεψίων .Το «κρέμασμα» των στεφανιών στις θύρες οικιών ετελούνταν την 7η ημέρα του Πυανεμψίωνος (αντίστοιχων σημ. Οκτωβρίου -Νοεμβρίου ) προς ευχαριστία των θνητών για την σοδιά τους αλλά και παράκληση για καλή σοδιά το επόμενο έτος σε περιόδους λιμών (σιτοδείας), επιδημιών, θεομηνιών, καταστροφών και άλλων δυσκολιών. Τον μήνα Θαργηλίωνα ( σημ.Μάϊο προς Ιούνιο) κρεμούσαν επί των θυρών ανθοστέφανα στα λεγόμενα Θαργήλια αφιερωμένα στον Απόλλωνα για γονιμότητα, καρπερότητα, ευφορία της ζωής ή της γής που ανασταίνεται μετά το χειμωνιάτικο «θάνατο» ( βλ σχετικό μύθο αρπαγής της Περσεφόνης και επανόδου από τον Άδη).Ανάλογες προσφορές γίνονταν προς την Αθηνά με στέφανα αποτελούμενα κυρίως από κλάδους ελαίας. Στους ενοίκους των σπιτιών όπου κρέμαγαν τα στεφάνια εύχονταν «πλούτον», «ευφροσύνη», ¨ειρήνη αγαθή» και τα παιδιά λάμβαναν διάφορα δώρα ή κεράσματα κάτι περίπου παρόμοιο με τα «Λαζαρίνια», τα γνωστά κάλαντα παραμονή της Αναστάσεως του Λαζάρου στα χωριά μας. Ο Πλούταρχος αναφέρει προσφορά Ειρεσιώνης από τον ημίθεο της αρχαιοελληνικής μας μυθιστορίας , τον Θησέα προς τον Απόλλωνα πριν αποπλεύσει για την Κρήτη προκειμένου να έχει την εύνοια του Απόλλωνα για να αποκεφαλίσει ένα τερατόμορφο όν , τον Μινώταυρο, στις υπόγειες στοές των παλατιών του Μίνωα. Κατά άλλη μία εκδοχή η Ειρισιώνη κρέμονταν προς ανάμνηση του αρχέγονου γένους των Ηρακλειδών (πρόγονων του Φιλίππου Β΄ και Μεγάλου Αλεξάνδρου). Γενικά οι καρποί , τα κλαδιά ή τα εαρινά άνθη της Ειρισιώνης σημαίνει «ανθοδέσμη» συμφώνα με μία αρχαία νεκρική επιγραφή των Αθηνών.
Χαρακτηρίζει γεωργική σημασία εορτών της αρχαιότητας κατά τις οποίες περιφέρονταν η Ειρισιώνη με ομώνυμο άσμα που υποδηλώνει αποτροπή αφορίας, ακαρπίας , σιτοδείας με προσφορά των ανθρώπων είτε ως ένδειξη παράκλησης είτε ως ένδειξη ευχαριστίας των θνητών προς τον Θεό. Ή ανάρτηση λοιπών στεφανιών με άνθη πάνω από τις πόρτες σπιτιών έχει αντίστοιχο του στο σημερινό έθιμο της πρωτομαγιάς όπου κρεμάμε ανθοστέφανα στα σπίτια μας. Τούτο υποδεικνύει ότι τα έθιμα των Ελλήνων είναι βαθειά ριζωμένα στα ήθη, στα έθιμα και στις παραδόσεις μας καθώς αποτελεί το «Μαγιάτικο στεφάνι» άλλο ένα αποδεικτικό τεκμήριο του ομότροπου ( Ηρόδοτος) των Ελλήνων που διατηρήθηκε αναλλοίωτο μέσα στο πέρασμα των χιλιετηρίδων .
Στην Φλώρινα πρώτη Μαΐου ανηφορίζουμε στα βουνά ή εξορμούμε στους κάμπους για να συλλέξουμε τα πρώτα εαρινά αγριολούλουδα , να φτιάξουμε ανθοστέφανα και να τα κρεμάσουμε στις εισόδους των σπιτιών μας. Ο πολύμηνος Φλωρινιώτικος χειμώνας τελειώνει και σιγά σιγά ζωγραφίζεται με πλημμυρίδα χρωματικών αποχρώσεων όλο το τοπίο καθώς λιώνουν τα χιόνια στα ψηλά βουνά και τα ρυάκια κελαρίζουν συνθέτοντας μαζί με τα τιτιβίσματα των πουλιών μία σπάνια εμπειρία. Παλαιόθεν οι μεγαλύτερες αποδράσεις των κατοίκων κάθε 1η Μαΐου γίνονταν στα πέριξ βουνά και κυρίως στο έκτο χιλιόμετρο της οδού Φλώρινας -Βίγλας Πισοδερίου. Οικογένειες ή φιλικές παρέες ανηφορίζαμε στο έκτο χιλιόμετρο για να φτιάξουμε «Μαγιάτικα στεφάνια» με αγριολούλουδα μα κυρίως με νάρκισσους που ευδοκιμούν σε ένα λιβάδι της περιοχής. Αργά το απόγευμα κατηφορίζαμε και τα κρεμάγαμε στην είσοδο του σπιτιού ή χαρίζαμε μία ανθοδέσμη στους γονείς μας ομορφαίνοντας το οικογενειακό μας τραπέζι. Άλλοι κρεμάγαμε στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου ή στολίζαμε τις μοτοσυκλέτες με ένα κλαδί ανθών κερασιάς , πασχαλιάς ή κορομηλιάς τηρώντας το πανάρχαιο αυτό έθιμο της Πρωτομαγιάς. Έτσι απλά μέχρι πρόσφατα κατεβαίναμε αργά το απόγευμα από τα βουνά για να διαδώσουμε την είδηση ότι το καλοκαίρι πλησιάζει ή απλά για να δηλώσουμε ότι «ανεβήκαμε στα βουνά και πιάσαμε ή ..συλλάβαμε τον Μάη» όπως είναι γνωστό σήμερα στην καθομιλουμένη .
Εφέτος η πρωτομαγιά πέραν των άλλων συμπίπτει ημερολογιακά με την Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών και της Λαμπρής Αναστάσεως της Χριστιανοσύνης μας και θα έλεγα αποτελεί μία επιπλέον αφορμή για να μαζέψουμε άνθη - ανθοδέσμες για την επομένη ημέρα, την Μεγάλη Πέμπτη προκειμένου να στολίσουμε τους Επιτάφιους των εκκλησιών μας. Αντί επιλόγου θα κλείσω με ένα δικό μου «σύνθημα» που υποδηλώνει ο τίτλος του παρόντος χρονογραφήματος...
"Φέτος Πρωτομαγιά απάνω στα Βουνά"