Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2014

Φιλελεύθερος σοσιαλισμός: πραγματικότητα ή ουτοπία;

Του Χρήστου Αντωνίου

Πρόσφατα σε café με κάποιο φίλο-από τους ελάχιστους που μπορείς να κάνεις σοβαρή συζήτηση-μεταξύ άλλων μου ανέφερε ότι προσδιορίζει τον εαυτό του ως φιλελεύθερο σοσιαλιστή. Στην αρχή μου φάνηκε η σκέψη του πολύ απλοϊκή. Πως λέμε «δύο στη συσκευασία ενός». Από την άλλη δύσκολο εγχείρημα για το πώς θα μπορούσες να ενώσεις δυο διαμετρικά αντίθετες πολιτικο-κοινωνικές θεωρίες.
Βέβαια στο πίσω μέρος του μυαλού μου υπήρχε το γνωστικό υπόβαθρο του θέματος, από παλιότερα διαβάσματα –αν θυμάμαι καλά- του σημειωματάριου ιδεών του Θ. Γιαλκέτση στην εφημερίδα ελευθεροτυπία από σχετικές αναφορές του.
Το θέμα επανήλθε πρόσφατα με την κίνηση των «58» ή της σοσιαλδημοκρατίας εν τέλει. Ακούς από το χώρο αυτό ανθρώπους, που κάποτε με ευκολία θα τους κατέτασσες στην Αριστερά να μιλάνε ότι για το ξεπέρασμα της κρίσης απαιτούνται μεταρρυθμίσεις και αλλαγή πορείας προς πιο φιλελεύθερα ιδεώδη. Από την άλλη πάλι γνήσιο φιλελεύθερο σχηματισμό, μέσω του προέδρου του Θ. Σκυλακάκη με παρέμβαση του στις 22/01//2014 να προτρέπει σε δημιουργία «πορφυρής συμμαχίας» (φιλελεύθεροι-σοσιαλιστές), γιατί «χρειάζεται μια στρατηγική συνεργασία διαφορετικών πολιτικών και ιδεολογικών παραδόσεων. Φιλελεύθεροι, όπως εγώ να συνομιλήσουν και να συμμαχήσουν πολιτικά ή κυβερνητικά με σοσιαλδημοκράτες ….». Εύκολα βγάζει κανείς το συμπέρασμα ότι η κρίση γενικότερα και η αντιμετώπισή της ειδικότερα προσανατόλισε τους ανθρώπους διαμετρικά αντίθετων ιδεολογιών να συζητούν για συνεργασίες. Μόνο που το θέμα δεν είναι πρόσφατο, αλλά αρκετά παλιό και «βασάνισε» κορυφαίους της διανόησης χρόνια πριν.
Ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο Νορμπέρτιο Μπόμπιο και την όποια συνεργασία οραματίστηκε την ονόμασε φιλελευθεροσοσιαλισμό. Ο όρος φαντάζει περισσότερο ως φραστική κατασκευή ή θεωρητική άσκηση «επί χάρτου», παρά ως πραγματική κατάσταση. Ο Μπόμπιο στο Βιβλίο του «Δεξιά και Αριστερά» από τις εκδόσεις Πόλις 2013 μιλάει για τη μέση οδό. Προτείνει να κινηθούμε «μεταξύ της ελευθερίας χωρίς δικαιοσύνη της δεξιάς και της δικαιοσύνης χωρίς ελευθερία της Αριστεράς». Μπορούμε ακόμα να σκεφτούμε ότι οι δυο πόλοι αλληλοσυμπληρώνονται. Για παράδειγμα ο φιλελευθερισμός με την πίστη του στην ελευθερία του ατόμου συμπληρώνει το σοσιαλισμό και ο σοσιαλισμός με την πίστη του στην ισότητα συμπληρώνει το φιλελευθερισμό. Τόσο η ελευθερία, όσο και η ισότητα είναι γέννημα θρέμμα του Διαφωτισμού. Άρα και οι δυο ιδεολογίες είναι παιδιά του Διαφωτισμού.
Την παραπάνω ιδεολογική συμμαχία την έχω συναντήσει και με τον όρο φιλελεύθερη αριστερά που στόχο έχει τον άνθρωπο και την ελευθερία του μέσω της ισότητας των ευκαιριών. Κάποτε λέγανε ότι ο φιλελευθερισμός παράγει πλούτο και ο σοσιαλισμός το διανέμει στα πλαίσια της ισότητας.
Δίπλα από τη μέση οδό του Μπόμπιο, φαίνεται να περνάει και ο «Τρίτος δρόμος» του σύγχρονου Άγγλου κοινωνιολόγου Άντονι Γκίντενς που για αυτόν όλα τα σύγχρονα προβλήματα με πρωτεύον την οικονομική κρίση, την ανεργία και τα περιβαλλοντικά προβλήματα (φαινόμενο του θερμοκηπίου), δεν είναι πλέον υπόθεση της «Δεξιάς», ούτε της «Αριστεράς», αλλά μιας άλλης συλλογικής παρέμβασης με αληθινές μεταρρυθμίσεις για να αντιμετωπιστούν τα σοβαρά προβλήματα του πλανήτη.
Πάνω στην υπόθεση της σύγκλισης στοχάστηκε και η Monique Canto-Sperber με το έργο της «Σοσιαλισμός και Φιλελευθερισμός. Οι κανόνες της ελευθερίας» εκδ. Πόλις 2005 Η Μονίκ Καντό-Σπερμπέρ μέσα από το έργο της μάς προτείνει να σκεφθούμε πώς μπορούμε να απαλλάξουμε το φιλελευθερισμό από το βάρος να είναι σκεπτικισμός γύρω από την πολιτική εξουσία και το σοσιαλισμό από το βάρος να είναι σκεπτικισμός γύρω από την οικονομική εξουσία.
Ποθητή εμφανίζεται η σύγκλιση των δυο ιδεολογιών και στο έργο του David Held «Μοντέλα Δημοκρατίας» Πολύτροπο 2004.
Αν ακόμη παραλληλίσουμε τα έργα δυο στοχαστών: του φιλελευθερισμού (John Stuart Mill και του σοσιαλισμού Κορνήλιου Καστοριάδη θα διαπιστώσουμε πως ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Το όραμα του Μίλ έγκειται σε μια κοινωνία όπου τα μέλη της απολαμβάνουν ίση ελευθερία, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ατομικές τους επιθυμίες. Για τον Καστοριάδη είναι σημαντικό ο πολίτης όχι μόνο να υπακούει στους νόμους, αλλά ατομικά ο καθένας να μπορεί να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην εφαρμογή του νόμου.
Μπορεί για πολλούς η συνύπαρξη του φιλελευθερισμού και του σοσιαλισμού με τις όποιες συναινέσεις να είναι η πανάκεια για το ξεπέρασμα παλιών αγκυλώσεων που οδήγησαν στην κρίση. Όμως ως διαδικασία απαιτεί προσπάθεια, παιδεία και ανοχή.
Καμία ιδεολογική ομάδα δεν θα μπορούσε να συνεργαστεί με μια άλλη διαφορετικής ιδεολογίας ομάδα, αν πρωτίστως δεν μπορεί να ανεχθεί τις δικές της εσωτερικές διαφωνίες. Και για τις διαφορετικές φωνές που κατά καιρούς ακούμε, η συνήθης λύση που έχουμε συνηθίσει μέχρι τώρα είναι: η διαγραφή.
Βέβαια όπως μας πληροφορεί ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος στο καινούργιο του βιβλίο «Οι περιπέτειες του φιλελευθερισμού στην Ελλάδα», Αρμός 2013 όταν διαφωνείς σου προτείνεται εκτός της διαγραφής και η λύση να πας στις Βρυξέλες, ως ευρωβουλευτής. Σαν να λέμε δηλαδή από μακριά και αγαπημένοι….
Μόνο που το θέμα του κειμένου είναι: κατά πόσο διαφορετικοί και ανόμοιοι, θα μπορούσαν να ‘ναι σε πρώτη φάση από κοντά και όσο για το αγαπημένοι βλέπουμε…

8 σχόλια:

  1. Δικαιοσύνη, αξιοκρατία, ίσες ευκαιρίες για όλους και κοινωνική πρόνοια. Αυτά χρειαζόμαστε και το πώς θα ονομάζεται δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Όλα αυτά με έλεγχο και όριο πλουτισμού. Και σε όποιον δεν αρέσει, να αλλάξει πλανήτη. Δεν είναι δυνατόν να καταδυναστεύεται η ανθρωπότητα επειδή κάποια διεστραμμένα μυαλά θέλουν να έχουν απεριόριστες ελευθερίες!
    Διογένης

    ΥΓ Επειδή αναφέρθηκε, μη νομίζουν κάποιοι ότι η κίνηση των 58 είναι καμιά αγνή προσπάθεια σωτηρίας μας... Από τα ονόματα και μόνον που συμμετέχουν σε αυτήν, αλλά και από αυτούς που τη στηρίζουν, βρωμοκοπάει από χιλιόμετρα ότι μας δουλεύουν. ...Για μια ακόμα φορά. Χώρια αυτά που λένε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ναι, ναι σίγουρα! Από πίσω κρύβονται ανθέλληνες, άθεοι, σιωνιστές,,,που θέλουν να καταστρέψουν τη χώρα... να την εξαφανίσουν. Μαζί και τους Έλληνες φυσικά!
      Τα χοντρά μεγάλε να φεύγουν Διογένη, σου κάνουν κακό

      Διαγραφή
    2. Διογένη διαβάζοντας το σχόλιο σου σκέφτηκα μήπως το έγραψα νωρίτερα το πρωί και δεν θυμάμαι.. Χαίρομαι που αυτές οι ίδιες αρχές φαίνεται να στηρίζονται απο αρκετά άτομα. Ελπίζω κάποια στιγμή να επικρατήσουν, μαζί με την κοινή λογική.

      Διαγραφή
    3. Ναι, ναι!... Σίγουρα θα μας σώσουν ο Ροζάκης, ο Αλιβιζάτος, ο Μουζέλης, ο Παγουλάτος, ο Καλογήρου, o Βούλγαρης, ο Αυγερινός, ο Χριστοδουλάκης, ο Μπένος, ο Μπίστης, ο Βερνίκος, ο Μεϊμάρογλου, ο Ρεσβάνης, η Δρέττα, η Παπαδάκη, η Τριανταφύλλου, ο Χειμωνάς, ο Μπέζος και η υπόλοιπη "παρέα", με την αμέριστη συμπαράσταση του Σημίτη, του Βενιζέλου, του Λοβέρδου, του Τατσόπουλου, του Ψαριανού και των άλλων "παιδιών". Άλλωστε το έχουν ξανακάνει και στο παρελθόν, σε πολλούς τομείς.
      Τα ασυμμάζευτα κομμάτια τους προσπαθούν να συμμαζέψουν, αγαπητέ. Και οι "συμμαζευτές" δεν είναι και οι πιο καθαροί ούτε και οι μεγαλύτεροι υπέρμαχοι της Ελλάδας και του Ελληνισμού, αλλά και της Ορθοδοξίας. Αυτοί είναι που "τα φάγαμε όλοι μαζί". Αυτοί είναι που υπερασπίζονταν το διαβόητο βιβλίο της ΣΤ’ Δημοτικού, το Σχέδιο Ανάν, το νομοσχέδιο περί ιθαγένειας. Αυτοί είναι που ανακαλύπτουν καταπιεσμένες μειονότητες και οι ίδιοι είναι που εξέδωσαν από τα διεθνή δικαστήρια καταδικαστικές αποφάσεις κατά της Ελλάδας για αυτά τα θέματα. Αυτοί είναι οι υπερασπιστές των νέων ταυτοτήτων, οι εισηγητές για την κατάργηση της Ορθοδοξίας, ως επίσημη θρησκεία του κράτους, και του ορθόδοξου όρκου. Αυτοί είναι οι υπέρμαχοι της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Οι απόφοιτοι των αμερικανικών και γερμανικών κολλεγίων στην Ελλάδα, των Harvard και των LSE, οι υπότροφοι του Rhodes. Μαιτρ της "προοδευτικής" διανόησης, συνοδοιπόροι στις ΜΚΟ των "ευαίσθητων" και "εκσυγχρονιστών", ατόφιοι, έστω και κεκαλυμμένα κάποιοι, Νεοταξίτες και Νεοεποχίτες. Ας αφήσουμε ασχολίαστο το γεγονός ότι, ορισμένοι από τους κορυφαίους εξ αυτών, τυχαίνει να είναι Εβραίοι ή Σιωνιστές. Μη μας πούνε και ρατσιστές...
      Διογένης

      ΥΓ Όπως διαπιστώνεις, και θα το διαπιστώσεις ακόμα καλύτερα εάν ερευνήσεις και λίγο, πέτυχες διάνα! Ή μήπως το ξέρεις, αλλά μας πουλάς τρελίτσα;

      Διαγραφή
    4. Διογένη, οι απόψεις σου είναι χαρακτηριστικές της ιδεολογίας του ελληνικού εθνικοσοσιαλισμού. Τι είναι αυτό; Ένα μείγμα παλιάς καλής πατριδο-παραφροσύνης και κλασικού γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού. Σε αυτό το μείγμα όλα εντάσσονται σε ένα κοινό πλαίσιο συνωμοσιολογίας. Στην πραγματικότητα, κανένας δεν ενδιαφέρεται για το αν εσύ θες να λατρεύεις τη μουμιοποιημένη σωρό του Αγ. Γερασίμου ή τους νεκρούς πάπες, τον Ιεχωβά ή τον Άχουρα Μάζντα (εξαίρεση αποτελούν θρησκείες που οδηγούν σε βίαιη συμπεριφορά απέναντι στους "άλλους", οπότε αυτές είναι λογικό να αντιμετωπίζονται πιο δυσμενώς). Επιπλέον, κανένας από τους ισχυρούς του κόσμου δεν ενδιαφέρεται για το αν η Ελλάδα αποτελεί την τελευταία θεοκρατία της Ευρώπης. Αν οι Έλληνες ήταν Άμις, οπότε απέρριπταν τον καταλωτισμό και ζούσαν σε συνθήκες 18ου αιώνα, τότε αυτό ίσως να πείραζε κάποιες επιχειρήσεις. Την οικονομική καταστροφή της Ελλάδας την προκάλεσαν οι αριστερές ιδεοληψίες. Η πολιτισμική καθυστέρηση οφείλεται σε ανθρώπους σαν και σένα, οι οποίοι ζουν σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από τον πραγματικό. Μεταξύ μας, δεν είσαι καν ορθόδοξος αν κρίνω από τα εθνικιστικά στοιχεία του παραληρήματός σου. Η ορθοδοξία θεωρεί ορθώς τον εθνικισμό ΑΙΡΕΣΗ. Δεν μπορείς να τα έχεις όλα, εθνικισμό-ρατσισμό και ορθόδοξο δόγμα, ό,τι κι αν λένε οι "φύρερ" και οι αγιατολάδες που σε έκαναν σαν τα μούτρα τους.

      Διαγραφή
    5. Δυστυχώς για σένα είσαι πονηρός ή αδαής. Δυστυχώς για σένα δεν ισχύει τίποτε από αυτά που λες, με μόνες εξαιρέσεις αυτά που λες για τις θρησκείες που οδηγούν σε βίαιη συμπεριφορά, για τους Άμις κι εν μέρει για την οικονομική καταστροφή της Ελλάδας, που την προκάλεσαν οι αριστερές ιδεοληψίες.
      Να είσαι καλά,
      Διογένης

      Διαγραφή

Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.