Παλαιοντολογικά ευρήματα στη δυτική Μακεδονία

Στις αρχές του 1900, οι κάτοικοι της δυτικής Μακεδονίας έβρισκαν συχνά στο έδαφος απολιθώματα, τμήματα σκελετών μεγάλων ζώων, κόκαλα, δόντια και χαυλιόδοντες. Μπορεί να μην καταλάβαιναν πλήρως τη σημασία των ευρημάτων αυτών, τα διαφύλασσαν πάντως με μεγάλη ευλάβεια. Αντίστοιχα παλαιοντολογικά ευρήματα είχαν βρεθεί και σε άλλα σημεία της Ελλάδας, τα οποία όμως έμεναν αφύλακτα, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο κομμάτι απ' αυτά να μεταφερθούν στο εξωτερικό και να κοσμούν σήμερα τα μεγαλύτερα μουσεία φυσικής ιστορίας του κόσμου.

Μεγάλο ήταν και το πλήγμα που δέχτηκε η χώρα μας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν καταστράφηκαν πολλά εντυπωσιακά ευρήματα. Παρ' όλα αυτά, πλήθος παλαιοντολογικών απολιθωμάτων βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη Δυτική Μακεδονία, προσφέροντας στον καθένα τη δυνατότητα να τα δει από κοντά, αν επισκεφθεί το Μουσείο της Μηλιάς Γρεβενών, το τέως δημαρχείο Ασκίου, το μουσείο Φυσικής Ιστορίας Πτολεμαϊδας, το Δημοτικό Διαμέρισμα Περδίκκα, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλώρινας και το Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης. Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκονται προσπάθειες για την επανέκθεση της Παλαιοντολογικής Συλλογής της Σιάτιστας στο παραδοσιακό κτίριο του Τραμπάντζειου Γυμνασίου.

Σε μια παρουσίαση των πιο σημαντικών ευρημάτων της Δυτικής Μακεδονίας, η αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ευαγγελία Τσουκαλά, αναφέρεται αρχικά στους μεγαλύτερους χαυλιόδοντες του κόσμου, μήκους πέντε μέτρων, που καταγράφηκαν και στο βιβλίο Γκίνες. Οι χαυλιόδοντες αυτοί βρίσκονται στο μουσείο της Μηλιάς Γρεβενών και ανήκουν σ' έναν μαστόδοντα (του είδους Mammut borsoni), που έζησε στην περιοχή πριν από τρία εκατομμύρια χρόνια. Μία έκθεση από τους χαυλιόδοντες του ελέφαντα των αμπελιών (του είδους Elephas Paleoloxodon antiquus), που έζησε πριν από 200.000 χρόνια, βρίσκεται στην είσοδο του πρώην δημαρχείου Ασκίου και συνοδεύεται από μια ζωγραφική απεικόνιση του ζώου. Ωστόσο, ο πιο πλήρης σκελετός του συγκεκριμένου είδους ελέφαντα βρίσκεται στο Δημοτικό Διαμέρισμα Περδίκκα, στο σημερινό δήμο Εορδαίας. Ο σκελετός αυτός βρέθηκε το 1978, κατά τη διάρκεια ανασκαφών, ενώ πάνω από τη θέση όπου εντοπίστηκε, δημιουργήθηκε ένα κτίσμα για τη φύλαξή του. "Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό εύρημα, που δυστυχώς σήμερα βρίσκεται σε κατάσταση εγκατάλειψης και χρήζει συντήρησης, γιατί είναι μοναδικό στην Ελλάδα", σχολιάζει η κ. Τσουκαλά.

Πολλά ακόμη ευρήματα μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Πτολεμαΐδας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλώρινας και το Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, όπου λειτουργούν οι αντίστοιχες εκθέσεις. Στο ίδιο πλαίσιο, γίνονται προσπάθειες για την επαναλειτουργία της έκθεσης της Παλαιοντολογικής Συλλογής της Σιάτιστας, στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο.

Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκαν έξι ομοιώματα 1:10, μαμούθ, μαστόδοντα και ελέφαντα από Έλληνες και Ολλανδούς παλαιοντολόγους, με βάση τα απολιθωμένα λείψανα των ζώων που έχουν βρεθεί. Αναφερόμενη γενικότερα στα παλαιοντολογικά ευρήματα της Δυτικής Μακεδονίας, η κ. Τσουκαλά τα παλαιότερα θηλαστικά τα "τοποθετεί" χρονικά σ' ένα παρελθόν τριών εκατομμυρίων ετών. Για το παρελθόν αυτό, σχολιάζει ότι κατά τη συγκεκριμένη πλειοκαινική περίοδο, η περιοχή έμοιαζε με ζούγκλα, καθώς έζησαν εκεί είδη, όπως ο τάπιρος, που συναντώνται σήμερα στη νότια Αμερική και τη νοτιοανατολική Ασία, δηλαδή σε περιοχές με πολύ πλούσια βλάστηση, πολλά νερά και θερμό κλίμα. Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στα ευρήματα αυτά κατέχει, άλλωστε, κι ένα δοντάκι, που δεν ξεπερνά σε μέγεθος τα 10 εκατοστά, η σημασία του όμως είναι τεράστια, καθώς αποτελεί την πρώτη απόδειξη για την παρουσία του στεγόδοντα (προβοσκιδωτό που αποτελεί μεταβατικό στάδιο από τους μαστόδοντες στους ελέφαντες),στην Ευρώπη.

Οι σχετικές επιστημονικές ανακοινώσεις έγιναν τον περασμένο Αύγουστο, σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία. Σε ό,τι αφορά τα παλαιοντολογικά ευρήματα στην υπόλοιπη Ελλάδα, χαρακτηριστικά απολιθώματα, ηλικίας 5 έως 9 εκατομμυρίων χρόνων, βρέθηκαν στις θέσεις του Πικερμίου και της Σάμου, στην κοιλάδα του Αξιού, τη Νικήτη, την Κερασιά Ευβοίας, την Κρυοπηγή Κασσάνδρας και το Σιδηρόκαστρο Σερρών. Ευρήματα ηλικίας ενός εκατομμυρίου ετών προέρχονται από τη Μυγδονία της Θεσσαλονίκης, ενώ και σε νησιά, όπως η Τήλος, η Κρήτη και η Κύπρος βρέθηκαν ενδιαφέρουσες προϊστορικές πανίδες με τις νάνες μορφές ελεφάντων, ιπποποτάμων και άλλων ζώων, που αναπτύχθηκαν εκεί, λόγω περιορισμένου χώρου. "Υπάρχει παγκόσμιο ενδιαφέρον για τα παλαιοντολογικά ευρήματα της Ελλάδας, καθώς μπορούμε να εξάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα για τα είδη που έχουν ζήσει στην Ευρώπη, το παλιοπεριβάλλον, την εξέλιξή τους και τα αίτια του αφανισμού τους", επισημαίνει η κ. Τσουκαλά.

Πηγή: Αγγελιοφόρος