Μοναδικός και ανεκτίμητος ο «θησαυρός» των Πρεσπών

Με κεντρικό μήνυμα «Μάθε όλα όσα πρέπει για να διατηρηθεί ανέπαφος ο θησαυρός των λιμνών μας» πραγματοποιήθηκαν το βράδυ της Παρασκευής τα εγκαίνια της έκθεσης «Ο θησαυρός των λιμνών μας». Τα σπάνια, μοναδικά στον κόσμο, είδη ψαριών που ζουν στις λίμνες των Πρεσπών, η σημασία της αλιείας στην οικονομία του τόπου και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, οι παράγοντες που απειλούν τη διαβίωση των σπάνιων ψαριών, αλλά και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την προστασία τους, αποκαλύφθηκαν στους επισκέπτες μέσα από τα θεματικά πάνελ της έκθεσης.
Η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών επιμελήθηκε την προετοιμασία του εκθεσιακού υλικού, ενώ στην εκδήλωση συμμετείχαν ως συνδιοργανωτές ο Δήμος Πρεσπών και οι δύο αλιευτικοί συνεταιρισμοί της περιοχής, ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός Ψαράδων «Άγιος Νικόλαος» και ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός «Ποσειδών».

 
Οι φορείς της Πρέσπας συνεργάζονται και διαδίδουν από κοινού το μήνυμα της προστασίας του σπάνιου αυτού φυσικού πλούτου. Η προστασία της ιχθυοπανίδας, προς όφελος του ανθρώπου και της φύσης, απαιτεί τη συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων˙ των ψαράδων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των επιστημόνων αλλά και όλων των πολιτών. Ο καθένας, ως ενεργός μέλος της κοινωνίας, μπορεί με τον τρόπο του να συμβάλλει στην προστασία της ιχθυοπανίδας και του οικοσυστήματος των Πρεσπών.

Ο δήμαρχος Πρεσπών Βασίλειος Τσέπας, δήλωσε: «Η Πρέσπα φημίζεται για τη μοναδικότητα πολλών χαρακτηριστικών του φυσικού της περιβάλλοντος. Ένα από αυτά είναι και η ιχθυοπανίδα της με τα πολλά ενδημικά είδη, τα οποία επιθυμούμε να αναδείξουμε και να διαφυλάξουμε».
Η Διευθύντρια της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών Μυρσίνη Μαλακού, δήλωσε: «H μοναδική ιχθυοπανίδα των Πρεσπών είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο η περιοχή είναι σημαντική. Η διατήρησή της είναι αλληλένδετη με την καλή κατάσταση του οικοσυστήματος και κυρίως με την ορθή διαχείριση των υδάτων σε εθνικό και διασυνοριακό επίπεδο. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο όλοι οι φορείς και από τις τρεις χώρες που μοιραζόμαστε τη λεκάνη των Πρεσπών να συντονίσουμε τις προσπάθειές μας προς αυτόν τον κοινό στόχο».
Ο πρόεδρος του Αλιευτικού Συνεταιρισμού Ψαράδων «Άγιος Νικόλαος» Νίκος Τραϊνόπουλος, δήλωσε: «Για μας τους αλιείς της Πρέσπας, οι λίμνες και τα ψάρια της είναι πηγή ζωής. Γι’ αυτό στηρίζουμε τις προσπάθειες που προβάλουν την ιχθυοπανίδα των λιμνών μας, όπως είναι και αυτή η έκθεση».
Ο πρόεδρος του Αλιευτικού Συνεταιρισμού «Ποσειδών» Αντώνης Δημητρόπουλος, δήλωσε «Η υγεία-καθαριότητα- των λιμνών είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη ζωή των κατοίκων της περιοχής. Όσο υπάρχει καθαριότητα, υγεία και ζωτικός πλούτος στις λίμνες θα υπάρχει και ευημερία στην περιοχή».
Η έκθεση διοργανώθηκε στα πλαίσια του προγράμματος LIFE+Ενημέρωση & Επικοινωνία (2010-2013) «Ψάρια, Αλιεία & Ευρωπαϊκή Πολιτική στη λεκάνη των Πρεσπών». Πρόκειται για κινητή έκθεση η οποία στη διάρκεια του προγράμματος θα ταξιδέψει στην ευρύτερη δυτική Μακεδονία, αλλά και σε μεγάλα αστικά κέντρα σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Λίγα λόγια για την έκθεση
Αμέτρητοι είναι οι λόγοι που συνθέτουν την ιδιαιτερότητα των Πρεσπών. Μία ολόκληρη έκθεση, για να τους απαριθμήσει και μόνο, δεν θα έφτανε. Το μαγικό τοπίο με τις λίμνες που απλώνονται μέσα στην αγκαλιά των βουνών, τα πολλά σπάνια είδη πουλιών και ζωών –πολλά εκ των οποίων είναι μοναδικά στον κόσμο–, τα βυζαντινά μνημεία…
Η έκθεση αυτή είναι αφιερωμένη σε μια πτυχή της ζωής των δύο λιμνών, της Μικρής και της Μεγάλης Πρέσπας, που, ενώ δεν είναι και τόσο γνωστή, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι τους: τα ψάρια, τα οποία μαζί με τους ψαράδες και τα ψαροχώρια συνιστούν ίσως τον πυρήνα του πολιτισμού των Πρεσπών, καθώς γενιές και γενιές έζησαν με τις λίμνες και τα αγαθά τους.
Η ιχθυοπανίδα αποτελεί ένα από τα κύρια γνωρίσματα των Πρεσπών εξαιτίας της μοναδικότητας των ειδών ψαριών που ζουν στις λίμνες της. Στη Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα ζουν 23 είδη ψαριών, από τα οποία τα εννιά είναι ενδημικά, δηλαδή βρίσκονται μόνο εκεί και πουθενά αλλού στον κόσμο, γι’ αυτό και προστατεύονται από την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Αυτή η μοναδική ιχθυοπανίδα έχει επίσης κατατάξει τις Πρέσπες ως έναν από τους δέκα σημαντικότερους υγρότοπους στη Μεσόγειο.
Η δημιουργία αυτής της ξεχωριστής ιχθυοπανίδας είναι αποτέλεσμα της μακροβιότητας των λιμνών, καθώς οι Πρέσπες είναι από τις παλαιότερες λίμνες της Ευρώπης με ηλικία εκατομμυρίων ετών. Η περίοδος αυτή, σε συνδυασμό με την απομόνωση των λιμνών από άλλα σώματα νερού, επέτρεψε σε αυτές την εξέλιξη μοναδικών ειδών ψαριών ειδικά προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες του φυσικού περιβάλλοντος.
Η έκθεση με τίτλο «O θησαυρός των λιμνών μας» στοχεύει στο να αναδείξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιχθυοπανίδας των Πρεσπών και να υπογραμμίσει τον καταλυτικό ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα για τη διατήρησή της. Ο ψαράς, ο κτηνοτρόφος, ο γεωργός, ο επιστήμονας, ο επισκέπτης, ο χρήστης γενικά της λίμνης οφείλει όχι μόνο να γνωρίζει την πτυχή αυτή του φυσικού πλούτου της περιοχής, αλλά και να συμβάλλει με αποτελεσματικό τρόπο στη διαφύλαξή της. Και για να διατηρήσουμε τα ψάρια, πρέπει να εξασφαλίσουμε την καλή κατάσταση των λιμνών μας!

Οι απειλές
Η επιβίωση των ενδημικών ειδών ψαριών των Πρεσπών απειλείται από την υποβάθμιση της ποιότητας και τη μείωση της ποσότητας των νερών, την υποβάθμιση των χώρων αναπαραγωγής των ψαριών, τον ανταγωνισμό από τα ξενικά είδη και τη λαθραλιεία. Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου Σχεδίου Διαχείρισης των ψαριών και της αλιείας, το οποίο αφενός θα λαμβάνει υπόψη τις οικολογικές ανάγκες των ψαριών και τις απαιτήσεις της αλιείας και αφετέρου θα θέσει το πλαίσιο για την αποτελεσματική προστασία τους και τη σωστή διαχείριση κι ενίσχυση της αλιευτικής παραγωγής.
H ρύπανση και η μόλυνση των νερών
Αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη απειλή και δυστυχώς είναι δύσκολο κανείς να την αντιληφθεί εγκαίρως. Συνήθως δεν είναι ορατή και επιδρά σταδιακά και αργά στο οικοσύστημα. Η ρύπανση μπορεί να προέρχεται από γεωργικά, αστικά αλλά και βιομηχανικά απόβλητα.
Ο ευτροφισμός των νερών αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις της ρύπανσης. Προκαλείται όταν καταλήγουν στις λίμνες μεγάλες ποσότητες ουσιών πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά, όπως το άζωτο και ο φώσφορος. Τέτοιες ουσίες περιέχονται σε μεγάλες ποσότητες, μεταξύ άλλων, στα γεωργικά λιπάσματα αλλά και σε άλλα λύματα. Αυτή η αύξηση των θρεπτικών συστατικών στα νερά προκαλεί την υπερβολική ανάπτυξη μικροοργανισμών του νερού, η οποία οδηγεί συχνά σε μείωση του οξυγόνου, γεγονός που επιφέρει το θάνατο των ψαριών. Τα τελευταία χρόνια η μείωση του όγκου του νερού της Μεγάλης Πρέσπας επιδεινώνει τις αρνητικές επιπτώσεις της ρύπανσης.
Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί και η ανεξέλεγκτη απόθεση σκουπιδιών και μπάζων στις κοίτες των λιμνών και των ποταμών, η οποία, πέραν της αισθητικής υποβάθμισης, συνιστά επίσης σοβαρή εστία μόλυνσης των νερών.
Τα ξενικά είδη ψαριών
Οι «ξένοι εισβολείς» αποτελούν μία από τις κυριότερες απειλές για τα ντόπια ψάρια. Εισέρχονται στις λίμνες σκόπιμα ή κατά λάθος μέσω των εμπλουτισμών.
Συνολικά οι λίμνες των Πρεσπών φιλοξενούν 12 «λαθρεπιβάτες», οι αρνητικές επιδράσεις των οποίων είναι πολλαπλές διότι μπορεί:
1) να ανταγωνίζονται τα ντόπια ψάρια που τρέφονται με την ίδια τροφή, όπως η ψευτορασμπόρα το τσιρονάκι κ.ά.
2) να ανταγωνίζονται τα ντόπια διεκδικώντας σπέρμα κατά τη γονιμοποίηση, όπως για παράδειγμα η πεταλούδα.
3) να θηρεύουν τα ντόπια είδη, όπως συμβαίνει με το ηλιόψαρο που τρέφεται με αυγά και γόνο άλλων ειδών.
Τέλος, μπορεί να έχουν άλλες απρόβλεπτες επιπτώσεις που επηρεάζουν ολόκληρο το οικοσύστημα, όπως για παράδειγμα η πεταλούδα, η οποία ανασκαλεύοντας το βυθό για να ψάξει την τροφή της επαναφέρει στο νερό θρεπτικά συστατικά που έχουν κατακάτσει στον πυθμένα, επιταχύνοντας έτσι το ρυθμό ευτροφισμού των λιμνών.
Η υποβάθμιση των τόπων αναπαραγωγής
Τα ψάρια των Πρεσπών αναπαράγονται (τοπικά «ρασίζουν») στην ακρολιμνιά, σε μέρη με χαμηλή βλάστηση (φυτόφιλα), σε αμμώδεις-χαλικώδεις ακτές (λιθόφιλα), ή και στους δύο τύπους (λιθοφυτόφιλα) ανάλογα με τις συνθήκες. Παράλληλα, κάποια είδη είναι ρεόφιλα, δηλαδή προτιμούν τα ποτάμια και τα ρυάκια για την αναπαραγωγή τους.
Τα υγρά λιβάδια είναι παραλίμνιες περιοχές με χαμηλή βλάστηση, οι οποίες πλημμυρίζουν την άνοιξη με την άνοδο της στάθμης. Στη Μικρή Πρέσπα η εγκατάλειψη παραδοσιακών πρακτικών κοψίματος και βόσκησης των καλαμιώνων ευνόησε στο πρόσφατο παρελθόν την επέκταση των τελευταίων σε βάρος των υγρών λιβαδιών. Σήμερα, η διαχείριση που γίνεται ξανά με κόψιμο και βόσκηση αποκαθιστά σταδιακά τα υγρά λιβάδια και μαζί με την ορθή διαχείριση της στάθμης επεκτείνουν και βελτιώνουν τους χώρους αναπαραγωγής των φυτόφιλων ειδών ψαριών ωφελώντας τα ίδια τα ψάρια, τα ψαροφάγα πουλιά και το εισόδημα των αλιέων.
Οι χώροι αναπαραγωγής στην ακρολιμνιά γίνονται ακατάλληλοι για «ράσισμα» όταν γεμίζουν με καλάμια και όταν χαμηλώνει απότομα η στάθμη της λίμνης, με αποτέλεσμα τα αυγά να μένουν έξω από το νερό, ή όταν οι περιοχές με χαλικώδεις βυθούς καλύπτονται από λεπτόκοκκο ίζημα (λάσπη).
Επίσης, η υπερβολική απόληψη νερού για άρδευση και ύδρευση μειώνει τον όγκο των υδάτων στα ρυάκια˙ έτσι εποχιακά διακόπτεται η επικοινωνία τους με τη λίμνη, με συνέπεια να μειώνεται η επιφάνεια των χώρων αναπαραγωγής για τα είδη που αναπαράγονται σε ρέοντα ύδατα (μπράνα, σκουμπούζι, κέφαλος, τσιρονάκι και βρυγοβελονίτσα). Επιπλέον, οι αναβαθμοί και τα φράγματα εμποδίζουν τα ανάδρομα είδη να «ανέβουν» στα ρυάκια για να γεννήσουν. Η απογύμνωση των ρυακιών από την παρόχθια δενδρώδη βλάστηση είναι εξίσου επιζήμια για την επιβίωση των αυγών της πέστροφας, διότι εξαιτίας της έλλειψης σκίασης αυξάνει η θερμοκρασία των νερών και μειώνεται το οξυγόνο.
Όταν το ψάρεμα «κλείνει» για μερικές βδομάδες ώστε να μπορέσουν τα ψάρια να γεννήσουν ανενόχλητα, κάποιοι, λόγω έλλειψης φύλαξης, λαθραλιεύουν με καμάκια στους τόπους ρασίσματος, κυρίως με στόχο τα γριβάδια. Αυτό είναι καταστροφικό για τον πολλαπλασιασμό των ψαριών διότι απομακρύνονται τα θηλυκά πριν προλάβουν να γεννήσουν τα εκατομμύρια αυγά τους. Το ψάρεμα μπράνας με τα χέρια στο ποτάμι κατά την περίοδο αναπαραγωγής έχει πια μειωθεί ριζικά και επιτρέπεται μόνο για μερικές ημέρες το χρόνο ως ανάμνηση της παράδοσης.

Οι ψαράδες των Πρεσπών μιλούν…
Αντώνης Τουτουντζής-Επαγγελματίας ψαράς-Ψαράδες Πρεσπών
«Εμείς που ζούμε συνέχεια στη λίμνη ζούμε και τα προβλήματά της από κοντά... Ανά πάσα στιγμή, όποιος θέλει ψαρεύει. Είτε έχει άδεια είτε δεν έχει, είτε είναι από την περιοχή είτε δεν είναι. Δεν ελέγχει κανείς. Αυτό συμβαίνει ακόμη και κατά την περίοδο αναπαραγωγής, όπου ακόμη και τότε δεν υπάρχει καμία αστυνόμευση. Δυστυχώς όμως παρατηρούμε ότι και κάποιοι πληθυσμοί ψαριών, όπως η μπράνα, μειώνονται συνεχώς, αλλά και χέλι στη Μικρή Πρέσπα έχουμε χρόνια να πιάσουμε. Τελευταία, ολοένα και πιο συχνά πιάνουμε στα δίχτυα μας πνιγμένους κέφαλους. Καθώς καταπίνουν αυτό το ξενικό είδος, το ηλιόψαρο, τα αγκάθια του σκαλώνουν στο λαιμό των κέφαλων.
Νικόλαος Τραϊανόπουλος-Πρόεδρος αλιευτικού συνεταιρισμού Ψαράδων «Άγιος Νικόλαος»
«Δυστυχώς υπάρχουν κάποιοι που ψαρεύουν συστηματικά κατά την περίοδο αναπαραγωγής των ψαριών. Αυτοί ζουν μόνο για τις 40 μέρες του χρόνου που είναι κλειστή η λίμνη, για να ψαρέψουν 100, 200, 1.000 κιλά γριβάδια. Αυτό όμως είναι καταστροφικό για τα ψάρια και για τους υπόλοιπους ψαράδες. Πρέπει να σταματήσει.»
Αντώνης Δημητρόπουλος- Πρόεδρος αλιευτικού συνεταιρισμού «Ποσειδών»
«Δεν υπάρχει ξεκάθαρο καθεστώς για τις άδειες αλιείας. Στις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες, κανείς δεν μπορεί να μας εξηγήσει τι ισχύει και τι όχι, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να βγάλουμε άδειες. Επίσης, το πρόβλημα της λαθραλιείας, όσον αφορά τους γείτονες είναι τεράστιο. Δεν υπάρχει καμία φύλαξη ούτε από την Αστυνομία ούτε από το Φορέα Διαχείρισης. Το τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται είναι επίσης ένα μεγάλο θέμα. Υπάρχουν απαγορεύσεις που είναι παράλογες, όπως για παράδειγμα η αποκλειστική απαγόρευση του ψαρέματος στη ζώνη από την Κρήνα έως την Κούλα. Εκεί παλαιότερα οι ψαράδες ψάρευαν τρεις μήνες. Τέλος, κάθε Μάιο φεύγουν τόνοι ψαριών από τη Μικρή προς τη Μεγάλη. Θα πρέπει να κάνουμε κάτι για αυτό.»
Χρήστος Παπαδόπουλος-επαγγελματίας ψαράς- Ψαράδες Πρεσπών
«Όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις και θέλουν να γίνουν ψαράδες, καλώς να γίνουν. Πρέπει όμως να μπει μία τάξη με τις άδειες της αλιείας και όποιος ψαρεύει να το κάνει νόμιμα. Ο καθένας θέλει να γίνει ψαράς και να πουλά ψάρια σε εξευτελιστικές τιμές. Από την άλλη έχουμε και τους φίλους μας τους ερασιτέχνες με τα καλάμια, όπου τελευταία έχουν παρατηρηθεί και φαινόμενα εμπορίας ψαριών. Εμείς, οι μόνιμοι επαγγελματίες ψαράδες, τι θα κάνουμε;»
Κώστας Παρασκευόπουλος-Ερασιτέχνης ψαράς- Άγ. Αχίλλειος Πρεσπών
«Δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση από τους αρμόδιους φορείς. Δεν πρέπει κάποιος να μας εξηγήσει τι λέει η νομοθεσία; Για παράδειγμα, πού επιτρέπεται το ψάρεμα και πού δεν επιτρέπεται; Και για άλλα πρακτικά θέματα, όπως το πλύσιμο των διχτυών; Δεν πρέπει να ξέρουμε ποια είναι τα κατάλληλα φάρμακα που πρέπει να χρησιμοποιούμε για να μην επιβαρύνουμε τη λίμνη;»

Επίλογος
Η ιχθυοπανίδα είναι ένας από τους παράγοντες που καθιστούν τις λίμνες Πρέσπες και τη γύρω περιοχή τόπο μεγάλης σημασίας για την προστασία της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας φυσικής κληρονομιάς και ταυτόχρονα συμβάλλει στη μοναδικότητά τους.
Τα εννιά ενδημικά είδη ψαριών των Πρεσπών είναι πολύτιμα στοιχεία της φυσικής κληρονομιάς της πατρίδας μας, τα οποία χρειάστηκαν 5,5 εκατομμύρια χρόνια φυσικής εξέλιξης για να δημιουργηθούν, ενώ η ιστορία του ανθρώπου δεν είναι πιο παλιά από μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Για να διαφυλάξουμε τη μοναδική αυτή ιχθυοπανίδα, πρέπει να μάθουμε ότι:
• Χωρίς υγιείς λίμνες δεν μπορούν να υπάρξουν υγιείς πληθυσμοί ψαριών.
Οι λίμνες μάς προσφέρουν πλήθος αγαθών, όπως νερό για άρδευση, ψάρια, βοσκήσιμη ύλη και τόπο για ξεκούραση και αναψυχή. Βασική προϋπόθεση για να παρέχουν οι λίμνες τα παραπάνω αγαθά είναι η καλή διατήρηση της ποσότητας και της ποιότητας των νερών. Τα τελευταία χρόνια η «πίεση» που δέχονται τα νερά στην Πρέσπα, αλλά και σε όλο τον πλανήτη, είναι ολοένα και μεγαλύτερη. Ακριβώς γι’ αυτόν το λόγο η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2000 εξέδωσε σχετική οδηγία (Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ) με σκοπό την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων. Η συγκεκριμένη οδηγία δίνει ιδιαίτερη βάση και στην προστασία των ψαριών, τα οποία μάλιστα θεωρεί κύριους δείκτες της οικολογικής κατάστασης των νερών.
• Η υγεία των λιμνών απειλείται από τη δική μας άγνοια, απληστία και αφροσύνη.
• Επειδή οι λίμνες μοιράζονται σε τρία κράτη, το τριεθνές Πάρκο Πρεσπών πρέπει να ενισχυθεί τα μέγιστα.
Φεβρουάριος 2010: Οι υπουργοί Περιβάλλοντος των τριών χωρών και ο επίτροπος Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπογράφουν τη Διεθνή Συμφωνία για την Προστασία και Αειφόρο Ανάπτυξη του Πάρκου Πρεσπών. Το θέμα της συνεργασίας για τη διαχείριση του νερού αποτελεί προτεραιότητα του Πάρκου Πρεσπών, γι’ αυτό και προβλέπεται ειδική τριμερής ομάδα εργασίας αποκλειστικά για το κρίσιμο αυτό θέμα.
• Οι εμπλουτισμοί με ψάρια δεν είναι πάντα αναγκαίοι σε μια υγιή λίμνη και συνάμα κρύβουν τον εξαιρετικά μεγάλο κίνδυνο της παράλληλης ή τυχαίας εισαγωγής ξενικών ειδών.
Η λίμνη Βικτόρια, η μεγαλύτερη σε έκταση λίμνη της Αφρικής και η δεύτερη σε έκταση λίμνη γλυκού νερού της γης, απειλείται με οικολογική και κοινωνικοοικονομική κατάρρευση εξαιτίας της ρύπανσης και της εισαγωγής ξενικών ειδών. Συγκεκριμένα, τη δεκαετία του 1950 εισήχθη στη λίμνη η γνωστή πέρκα του Νείλου. Η πέρκα του Νείλου είχε καταστροφικές επιδράσεις στο οικοσύστημα, καθώς αφάνισε σχεδόν τα μισά ενδημικά είδη της λίμνης, προκαλώντας απίστευτες οικολογικές και οικονομικές συνέπειες.
Τελικά, για να έχουμε ψάρια στις Πρέσπες, πρέπει να προσέχουμε:
• Τι είδους γεωργικές πρακτικές εφαρμόζουμε στα χωράφια μας.
• Πού καταλήγουν τα ακάθαρτα νερά των σπιτιών και εγκαταστάσεών μας.
• Πού καταλήγουν τα απορρίμματα των εργοστασίων και βιοτεχνιών μας.
• Πού καταλήγουν τα σκουπίδια, τα δικά μας και των γειτόνων μας.
• Πώς και με ποιο τρόπο φτιάχνουμε τα δίκτυα και τις υποδομές μας.
• Πώς και με ποιο τρόπο ψαρεύουμε.

Επιμέλεια έκθεσης: Μ. Βλάσση, Ρ. Κουγιουμτζή, Β. Νιτσοπούλου, Χ. Νικολάου, Λ. Νικολάου, Κ. Παρασκευοπούλου, Κ. Τορκοπούλου
Επιμέλεια κειμένων: Μ. Βλάσση, Γ. Κατσαδωράκης, Ε. Κουτσερή
Συνδιοργανωτές: Δήμος Πρεσπών, Αλιευτικός Συνεταιρισμός Ψαράδων «Άγιος Νικόλαος», Αλιευτικός Συνεταιρισμός «Ποσειδών»
Πρόγραμμα Life+ Ενημέρωση & Επικοινωνία (2010-2013): Ψάρια, Αλιεία και Ευρωπαϊκή Πολιτική στη λεκάνη των Πρεσπών». Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται κατά 50% από την Ε.Ε.