Του Χρήστου Αντωνίου
Δε γνωρίζω πότε ακριβώς εισήχθη στη χώρα μας από τη Δύση ο Βαλεντίνος ως Άγιος των ερωτευμένων, ξέρω σίγουρα ότι εισήχθη πριν το μνημόνιο. Ωστόσο έρχεται ανεξάρτητος. Ούτε μνημονιακός ούτε αντιμνημονιακός. Τον γιορτάζουν όσοι δηλώνουν «ψεκασμένοι», όχι από τα αεροπλάνα της κ. Μέρκελ, αλλά από την ανεμοζάλη του έρωτα.
Και αν οι μέρες μας είναι «ζοφερές» λόγω της κρίσης είτε λόγω του χειμώνα η 14η Φεβρουαρίου έρχεται να «φτιάξει» ατμόσφαιρα με την εναλλαγή του ροζ και του κόκκινου χρώματος, με τις καρδούλες παντού, από μπαλόνια μέχρι και χαρτόνια στα αντίστοιχα χρώματα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Ο πεζόδρομος για μια μέρα παίρνει χρώμα, όπως και πολλά μαγαζιά πέριξ και πιο μακριά του κέντρου.
Οι ερωτευμένοι τη μέρα αυτή δηλώνουν ότι γιορτάζουν, όμως οι περισσότεροι –αν μήτε όλοι-δηλώνουν ότι γιορτάζουν και κάθε μέρα του χρόνου. Γιορτάζουν όμως το Βαλεντίνο με ιδιαίτερη κατάνυξη –τουλάχιστον- τα μαγαζιά στα οποία «η χάρη του» θα φέρει τζίρο, που ενδεχομένως καμία λευκή εβδομάδα δε θα μπορούσε να τους φέρει.
Πέρα από αυτή την απλή και πανηγυρική θέαση του έρωτα, η υπόθεσή του από αρχαιοτάτους χρόνους γέμισε τον πλανήτη μας με σπαρακτικές ιστορίες από τη ζωή ανδρών και γυναικών.
Από την Ουρούκ, στην αρχαία Σουμερία, ήρθαν στο φως ποιήματα σε πινάκια με σφηνοειδή γραφή που χαιρετίζουν το πάθος της Ινάνα, βασίλισσας της Σουμερίας, για τον Ντουμούζι, ένα νεαρό βοσκό. «Ο αγαπημένος μου, η τέρψη των ματιών μου», του φώναζε η Ινάνα πριν 4.000 χρόνια.
Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, ο Τριστάνος και η Ιζόλδη, ο Ερωτόκριτος και χιλιάδες άλλα ποιήματα και τραγούδια ανά τους αιώνες και ανά κοινωνία άφησαν το αποτύπωμα για αυτό το πάθος. Στοχαστές που είτε στοχάστηκαν στην ιστορία άλλων ανθρώπων, είτε πάνω στην προσωπική βίωση του έρωτά τους, μας κληροδότησαν έργα και μελέτες με θέμα τον έρωτα απίστευτης αξίας.
Στην υπόθεση του έρωτα ενεπλάκησαν και οι επιστήμες, προκείμενου να ξεδιαλύνουν τα μυστήρια του και εν τέλει να βοηθήσουν τον άνθρωπο. Τα σκήπτρα στο χώρο των επιστημών νομίζω πως κατέχουν η Φιλοσοφία και η Ψυχολογία.
Χαρακτηριστική περίπτωση της δεύτερης κατηγορίας στοχαστών (να στοχάζονται μέσα από τον έρωτά τους), αλλά και να εκπροσωπούν ταυτόχρονα και τις δύο επιστήμες είναι η περίπτωση του Φ.Νίτσε και της Λου Σαλομέ. Για τον Νίτσε η Σαλομέ υπήρξε ένας μεγάλος έρωτας: «…αγαπώ και σε σας τις ελπίδες μου» της έγγραφε.
Στο έργο της Σαλομέ «Περί έρωτος» διακρίνουμε τον αναστοχασμό των βιωμάτων της, ως γυναίκας ερωτευμένης, αλλά και ερωτεύσιμης. Το έργο της κινείται στην περιοχή της Φιλοσοφίας και της Ψυχολογίας. Ως μαθήτρια του Φρόυντ τα πάντα τα περνούσε μέσα από την κρησάρα της Ψυχανάλυσης. Μια και ο λόγος περί αυτής θα παραθέσω το δικό της ορισμό του έρωτα, από τους αναρίθμητους που κυκλοφορούν: «Έρως, με το σοβαρότερο νόημα, σημαίνει: Να ξέρουμε κάποιον, του οποίου το χρώμα πρέπει να παίρνουν τα πράγματα, αν θέλουν να φτάνουν πλήρως ως εμάς, ούτως, ώστε να παύουν να είναι αδιάφορα ή φοβερά, ψυχρά ή κενά, και ακόμη και τα πλέον απειλητικά ανάμεσά τους, όπως τα κακά ζώα με την είσοδό τους στον κήπο της Εδέμ, να πέφτουν εξημερωμένα στα πόδια μας».
Η ευφυΐα της γοήτευσε τον Νίτσε, αλλά αυτή γοητεύτηκε από τον ποιητή Ρενέ Μαρία Ρίλκε. Κάποιοι γι΄αυτό το λόγο προτείνουν και την ίδρυση ενός Υπουργείου Ραγισμένων καρδιών, με προφανή λόγο να παρηγορεί.
Με τον ίδιο τίτλο «Περί έρωτος» είναι και το βιβλίο του Σταντάλ από τις εκδόσεις Εξάντας, όπου ο ευφυής μυθιστοριογράφος που συμφιλίωσε την παράδοση με τον μοντερνισμό στοχάζεται σε τέσσερις διαφορετικούς έρωτες και στα εφτά στάδια του έρωτα.
Στο χώρο της ψυχολογίας δεν θα αναφερθώ στις διάφορες σχολές της, ούτε στους θεμελιωτές της, αλλά στο «εμπορικό» της κομμάτι, όπου οι νεότεροι Ψυχολόγοι βασισμένοι στα πορίσματα της κάθε σχολής τα μετουσιώνουν σε πράξη. Κυκλοφορούν κάθε χρόνο αναρίθμητα βιβλία με το θέμα του έρωτα να κρατά προεξάρχουσα θέση. Από τα εφηβικά μου διαβάσματα να θυμηθώ τον Γ. Πιντέρη και να φτάσω στο σήμερα με το Χόρχε Μπουκάι. Ενδιάμεσα ποιον να πρωτοθυμηθώ; Μπουκάλια, Ντύερ, Χοκ και δεκάδες άλλοι. Θυμάμαι τη φράση γνωστού Ψυχολόγου που δήλωνε εμφατικά, ότι μπορούσε να βοηθήσει τους άλλους στα θέματα του έρωτα, ενώ ο ίδιος –για τα δικά του αισθηματικά-μπορούσε να πνιγεί σε μια κουταλιά νερό. Μάλιστα ένα αισθηματικό του πρόβλημά τον είχε καθηλώσει.
Αναρίθμητοι άλλοι από το δικό τους μετερίζι καταπιάστηκαν με τις χαρές, αλλά και τις λύπες του έρωτα. Γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά τραγούδια: δημοτικά, λαϊκά, παλιά λαϊκά, έντεχνα. Τα πιο πολλά στηρίχτηκαν στην ποίηση. Για την ποίηση, θα παραμείνει το κατεξοχήν θέμα έμπνευσης.
Όπως και να πορευθεί στο μέλλον η ποίηση, διαπιστώνεται ότι ουδέποτε θα απεξαρτηθεί από τον έρωτα και φαίνεται πως αυτός είναι σάρκα από τη σάρκα της. Να ξεκινήσεις από τη Σαπφώ και να φτάσεις στις μέρες μας στον Τσάρλς Σίμικ και στην Κάρολ Ανν Ντάφρυ με τυχαίους ενδιάμεσους σταθμούς τον Λόρδο Βύρωνα, τον Πεσσόα, τον Έλιοτ, την Έμιλυ Ντίκενσον κ.α
Ο έρωτας παρελαύνει συχνά πυκνά και στις κινηματογραφικές αίθουσες. Η κρίση καθήλωσε τους περισσότερους στην παρακολούθηση της τηλεόρασης. Με «κόλλημα» στην TV βουλιάζουμε στην ακρισία, την απληστία και την τηλεοπτική χυδαιότητα. Ευτυχώς η ομορφιά μας χαμογελάει. Είναι στο χέρι μας να την κοιτάξουμε και να την πλησιάσουμε. Προβάλει σε πολλά έργα τέχνης, εικαστικά, ή λογοτεχνικά σε πρόσωπα ή ερωτικούς συντρόφους. Όπως λέμε δηλαδή η τέχνη για τον έρωτα ή ο έρωτας για την τέχνη.
Υπάρχουν βέβαια και οι δολοφόνοι του έρωτα. Κάποιος λέει ότι τη σκότωσε επειδή την αγαπούσε, και μιλάμε βέβαια για τα εγκλήματα της ζηλοτυπίας. Συνήθως ο άντρας σκοτώνει από ζήλεια τη γυναίκα, αλλά και τον εραστή της τις περισσότερες φορές. Σπάνια, όμως η γυναίκα σκοτώνει από ζήλια, αλλά συνήθως επειδή την κακοποιεί. Μια εξήγηση που δίνεται στο φαινόμενο είναι ο άντρας θεωρεί τη γυναίκα ιδιοκτησία του, ενώ το αντίστροφο δεν ισχύει. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι οι γάμοι που αιματοκυλίστηκαν ή οι άλλοι οι πολλοί, οι πολλαπλάσιοι που διαλύθηκαν είχαν συναφθεί από έρωτα. Έτσι δικαιώνεται ο Μπρυκνέρ ο σύγχρονος Γάλλος φιλόσοφος που «ωρύεται» ότι «ο γάμος από έρωτα έχει αποτύχει!»
Αυτό οφείλεται στην παθολογία του ιδεώδους ή συγκεκριμένα κατά τον ίδιο στο γεγονός ότι «Τα μέσα ενημέρωσης, τα περιοδικά, οι διαφημίσεις προπαγανδίζουν τη Βουλγάτα του τρελού έρωτα: τελικά, αντί για τρελό έρωτα οι εραστές ζουν θολό έρωτα’ δηλ. έρωτα που δεν ξέρει που βρίσκεται και δεν μπορεί να οριστεί ούτε προς το μέγεθος («μικρός»; «μεγάλος»;),ούτε προς το ύφος («ριψοκίνδυνος»; «ρουτινιάρικος»;), ούτε ως προς τη διάρκεια («της μιας βραδιάς»; «σταθερός»;)». Ένας έρωτας καθαρά ουτοπικός, όπως τον Δον Κιχώτη απέναντι στους ανεμόμυλους ή ιδεαλιστικά πλατωνικός να τα δίνει όλα κανείς στον έρωτα και να ξεχνάει τον ερωτικό του σύντροφο.
Ο έρωτας παραμένει ένα μέρος της ύπαρξης που δεν ελέγχουμε, διαφεύγει από κάθε έλεγχο, κήρυγμα, ιδεολογία και νόμο. Είναι φτιαγμένος από χρυσάφι και από λάσπη.
Δεν έχει ανάγκη από γιορτές –ενδεχομένως και από Βαλεντίνους- και μπορεί μόνος του να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Προτρέπει το καθένα να κινηθεί, όπως νομίζει, γιατί δεν υπάρχει μόνο ένας δρόμος για τη χαρά.
Κατά τη Λου Αντρέας Σαλομέ: «να επιτρέπετε να στέκεται ο ένας ενώπιον του άλλου στην πλήρη γύμνια και ένδειά του ως πλάσματος»
Όμως, ως ατελή πλάσματα που είμαστε…
Και αν οι μέρες μας είναι «ζοφερές» λόγω της κρίσης είτε λόγω του χειμώνα η 14η Φεβρουαρίου έρχεται να «φτιάξει» ατμόσφαιρα με την εναλλαγή του ροζ και του κόκκινου χρώματος, με τις καρδούλες παντού, από μπαλόνια μέχρι και χαρτόνια στα αντίστοιχα χρώματα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Ο πεζόδρομος για μια μέρα παίρνει χρώμα, όπως και πολλά μαγαζιά πέριξ και πιο μακριά του κέντρου.
Οι ερωτευμένοι τη μέρα αυτή δηλώνουν ότι γιορτάζουν, όμως οι περισσότεροι –αν μήτε όλοι-δηλώνουν ότι γιορτάζουν και κάθε μέρα του χρόνου. Γιορτάζουν όμως το Βαλεντίνο με ιδιαίτερη κατάνυξη –τουλάχιστον- τα μαγαζιά στα οποία «η χάρη του» θα φέρει τζίρο, που ενδεχομένως καμία λευκή εβδομάδα δε θα μπορούσε να τους φέρει.
Πέρα από αυτή την απλή και πανηγυρική θέαση του έρωτα, η υπόθεσή του από αρχαιοτάτους χρόνους γέμισε τον πλανήτη μας με σπαρακτικές ιστορίες από τη ζωή ανδρών και γυναικών.
Από την Ουρούκ, στην αρχαία Σουμερία, ήρθαν στο φως ποιήματα σε πινάκια με σφηνοειδή γραφή που χαιρετίζουν το πάθος της Ινάνα, βασίλισσας της Σουμερίας, για τον Ντουμούζι, ένα νεαρό βοσκό. «Ο αγαπημένος μου, η τέρψη των ματιών μου», του φώναζε η Ινάνα πριν 4.000 χρόνια.
Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, ο Τριστάνος και η Ιζόλδη, ο Ερωτόκριτος και χιλιάδες άλλα ποιήματα και τραγούδια ανά τους αιώνες και ανά κοινωνία άφησαν το αποτύπωμα για αυτό το πάθος. Στοχαστές που είτε στοχάστηκαν στην ιστορία άλλων ανθρώπων, είτε πάνω στην προσωπική βίωση του έρωτά τους, μας κληροδότησαν έργα και μελέτες με θέμα τον έρωτα απίστευτης αξίας.
Στην υπόθεση του έρωτα ενεπλάκησαν και οι επιστήμες, προκείμενου να ξεδιαλύνουν τα μυστήρια του και εν τέλει να βοηθήσουν τον άνθρωπο. Τα σκήπτρα στο χώρο των επιστημών νομίζω πως κατέχουν η Φιλοσοφία και η Ψυχολογία.
Χαρακτηριστική περίπτωση της δεύτερης κατηγορίας στοχαστών (να στοχάζονται μέσα από τον έρωτά τους), αλλά και να εκπροσωπούν ταυτόχρονα και τις δύο επιστήμες είναι η περίπτωση του Φ.Νίτσε και της Λου Σαλομέ. Για τον Νίτσε η Σαλομέ υπήρξε ένας μεγάλος έρωτας: «…αγαπώ και σε σας τις ελπίδες μου» της έγγραφε.
Στο έργο της Σαλομέ «Περί έρωτος» διακρίνουμε τον αναστοχασμό των βιωμάτων της, ως γυναίκας ερωτευμένης, αλλά και ερωτεύσιμης. Το έργο της κινείται στην περιοχή της Φιλοσοφίας και της Ψυχολογίας. Ως μαθήτρια του Φρόυντ τα πάντα τα περνούσε μέσα από την κρησάρα της Ψυχανάλυσης. Μια και ο λόγος περί αυτής θα παραθέσω το δικό της ορισμό του έρωτα, από τους αναρίθμητους που κυκλοφορούν: «Έρως, με το σοβαρότερο νόημα, σημαίνει: Να ξέρουμε κάποιον, του οποίου το χρώμα πρέπει να παίρνουν τα πράγματα, αν θέλουν να φτάνουν πλήρως ως εμάς, ούτως, ώστε να παύουν να είναι αδιάφορα ή φοβερά, ψυχρά ή κενά, και ακόμη και τα πλέον απειλητικά ανάμεσά τους, όπως τα κακά ζώα με την είσοδό τους στον κήπο της Εδέμ, να πέφτουν εξημερωμένα στα πόδια μας».
Η ευφυΐα της γοήτευσε τον Νίτσε, αλλά αυτή γοητεύτηκε από τον ποιητή Ρενέ Μαρία Ρίλκε. Κάποιοι γι΄αυτό το λόγο προτείνουν και την ίδρυση ενός Υπουργείου Ραγισμένων καρδιών, με προφανή λόγο να παρηγορεί.
Με τον ίδιο τίτλο «Περί έρωτος» είναι και το βιβλίο του Σταντάλ από τις εκδόσεις Εξάντας, όπου ο ευφυής μυθιστοριογράφος που συμφιλίωσε την παράδοση με τον μοντερνισμό στοχάζεται σε τέσσερις διαφορετικούς έρωτες και στα εφτά στάδια του έρωτα.
Στο χώρο της ψυχολογίας δεν θα αναφερθώ στις διάφορες σχολές της, ούτε στους θεμελιωτές της, αλλά στο «εμπορικό» της κομμάτι, όπου οι νεότεροι Ψυχολόγοι βασισμένοι στα πορίσματα της κάθε σχολής τα μετουσιώνουν σε πράξη. Κυκλοφορούν κάθε χρόνο αναρίθμητα βιβλία με το θέμα του έρωτα να κρατά προεξάρχουσα θέση. Από τα εφηβικά μου διαβάσματα να θυμηθώ τον Γ. Πιντέρη και να φτάσω στο σήμερα με το Χόρχε Μπουκάι. Ενδιάμεσα ποιον να πρωτοθυμηθώ; Μπουκάλια, Ντύερ, Χοκ και δεκάδες άλλοι. Θυμάμαι τη φράση γνωστού Ψυχολόγου που δήλωνε εμφατικά, ότι μπορούσε να βοηθήσει τους άλλους στα θέματα του έρωτα, ενώ ο ίδιος –για τα δικά του αισθηματικά-μπορούσε να πνιγεί σε μια κουταλιά νερό. Μάλιστα ένα αισθηματικό του πρόβλημά τον είχε καθηλώσει.
Αναρίθμητοι άλλοι από το δικό τους μετερίζι καταπιάστηκαν με τις χαρές, αλλά και τις λύπες του έρωτα. Γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά τραγούδια: δημοτικά, λαϊκά, παλιά λαϊκά, έντεχνα. Τα πιο πολλά στηρίχτηκαν στην ποίηση. Για την ποίηση, θα παραμείνει το κατεξοχήν θέμα έμπνευσης.
Όπως και να πορευθεί στο μέλλον η ποίηση, διαπιστώνεται ότι ουδέποτε θα απεξαρτηθεί από τον έρωτα και φαίνεται πως αυτός είναι σάρκα από τη σάρκα της. Να ξεκινήσεις από τη Σαπφώ και να φτάσεις στις μέρες μας στον Τσάρλς Σίμικ και στην Κάρολ Ανν Ντάφρυ με τυχαίους ενδιάμεσους σταθμούς τον Λόρδο Βύρωνα, τον Πεσσόα, τον Έλιοτ, την Έμιλυ Ντίκενσον κ.α
Ο έρωτας παρελαύνει συχνά πυκνά και στις κινηματογραφικές αίθουσες. Η κρίση καθήλωσε τους περισσότερους στην παρακολούθηση της τηλεόρασης. Με «κόλλημα» στην TV βουλιάζουμε στην ακρισία, την απληστία και την τηλεοπτική χυδαιότητα. Ευτυχώς η ομορφιά μας χαμογελάει. Είναι στο χέρι μας να την κοιτάξουμε και να την πλησιάσουμε. Προβάλει σε πολλά έργα τέχνης, εικαστικά, ή λογοτεχνικά σε πρόσωπα ή ερωτικούς συντρόφους. Όπως λέμε δηλαδή η τέχνη για τον έρωτα ή ο έρωτας για την τέχνη.
Υπάρχουν βέβαια και οι δολοφόνοι του έρωτα. Κάποιος λέει ότι τη σκότωσε επειδή την αγαπούσε, και μιλάμε βέβαια για τα εγκλήματα της ζηλοτυπίας. Συνήθως ο άντρας σκοτώνει από ζήλεια τη γυναίκα, αλλά και τον εραστή της τις περισσότερες φορές. Σπάνια, όμως η γυναίκα σκοτώνει από ζήλια, αλλά συνήθως επειδή την κακοποιεί. Μια εξήγηση που δίνεται στο φαινόμενο είναι ο άντρας θεωρεί τη γυναίκα ιδιοκτησία του, ενώ το αντίστροφο δεν ισχύει. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι οι γάμοι που αιματοκυλίστηκαν ή οι άλλοι οι πολλοί, οι πολλαπλάσιοι που διαλύθηκαν είχαν συναφθεί από έρωτα. Έτσι δικαιώνεται ο Μπρυκνέρ ο σύγχρονος Γάλλος φιλόσοφος που «ωρύεται» ότι «ο γάμος από έρωτα έχει αποτύχει!»
Αυτό οφείλεται στην παθολογία του ιδεώδους ή συγκεκριμένα κατά τον ίδιο στο γεγονός ότι «Τα μέσα ενημέρωσης, τα περιοδικά, οι διαφημίσεις προπαγανδίζουν τη Βουλγάτα του τρελού έρωτα: τελικά, αντί για τρελό έρωτα οι εραστές ζουν θολό έρωτα’ δηλ. έρωτα που δεν ξέρει που βρίσκεται και δεν μπορεί να οριστεί ούτε προς το μέγεθος («μικρός»; «μεγάλος»;),ούτε προς το ύφος («ριψοκίνδυνος»; «ρουτινιάρικος»;), ούτε ως προς τη διάρκεια («της μιας βραδιάς»; «σταθερός»;)». Ένας έρωτας καθαρά ουτοπικός, όπως τον Δον Κιχώτη απέναντι στους ανεμόμυλους ή ιδεαλιστικά πλατωνικός να τα δίνει όλα κανείς στον έρωτα και να ξεχνάει τον ερωτικό του σύντροφο.
Ο έρωτας παραμένει ένα μέρος της ύπαρξης που δεν ελέγχουμε, διαφεύγει από κάθε έλεγχο, κήρυγμα, ιδεολογία και νόμο. Είναι φτιαγμένος από χρυσάφι και από λάσπη.
Δεν έχει ανάγκη από γιορτές –ενδεχομένως και από Βαλεντίνους- και μπορεί μόνος του να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Προτρέπει το καθένα να κινηθεί, όπως νομίζει, γιατί δεν υπάρχει μόνο ένας δρόμος για τη χαρά.
Κατά τη Λου Αντρέας Σαλομέ: «να επιτρέπετε να στέκεται ο ένας ενώπιον του άλλου στην πλήρη γύμνια και ένδειά του ως πλάσματος»
Όμως, ως ατελή πλάσματα που είμαστε…
Όπως δεν έχει ερωτευθεί πότε στην Ζωή του...δεν έχει ζήσει...
ΑπάντησηΔιαγραφή