Αποτελεί σημαντικό γεγονός για το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας η παρουσία του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Σκανδαλίδη Κώστα καθώς και του αρμόδιου Ειδικού Γραμματέα και η δυνατότητα που έχουμε, Κυβέρνηση, Αυτοδιοίκηση και Φορείς, να επικοινωνήσουμε άμεσα και να βάλουμε κοινούς στόχους για σημαντικά ζητήματα ανάπτυξης της υπαίθρου στην Περιφέρειά μας και τελικά για ένα νέο μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης που επιθυμούμε και προωθούμε.
Ο γεωργικός τομέας, αν και κατέχει σημαντικό ρόλο στην οικονομία και την απασχόληση της Περιφέρειας, ακολουθεί σταδιακά φθίνουσα πορεία. Παρόλα αυτά διατηρεί σημαντική θέση τόσο σαν τομέας οικονομικής δραστηριότητας, όσο και σαν παράγοντας κοινωνικής συνοχής, κυρίως στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές.
Το περιβάλλον όμως στο οποίο καλείται να λειτουργήσει χαρακτηρίζεται από διαρκώς εντεινόμενο ανταγωνισμό.
Σ’ αυτό το περιβάλλον, η στροφή προς την ποιότητα αποτελεί τη μοναδική ίσως διέξοδο επιβίωσής της.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική αλλαγή στην κατεύθυνση και στη διάρθρωση της παραγωγής.
Οι κυρίαρχοι αλλά προβληματικοί κλάδοι δίνουν τη θέση τους στην παραγωγή τοπικών ποιοτικών προϊόντων, ενώ παράλληλα εμφανίζονται και νέοι κλάδοι παραγωγής με προοπτική.
Σ’ αυτό συμβάλλουν και μία σειρά έργων υποδομής που έχουν εκτελεστεί και εκτελούνται.
Η αξιοποίηση των φραγμάτων, των αναδασμών και των επιφανειακών νερών, με τη σύγχρονη αναδιάρθρωση των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων μπορούν να αυξήσουν την απασχόληση και παράλληλα το εισόδημα στην περιοχή.
Ποια είναι όμως τα διαρθρωτικά μεγέθη του αγροτικού τομέα στη Δυτική Μακεδονία που αποτελούν το υπόβαθρο για την άσκηση αναπτυξιακής αγροτικής πολιτικής;
• Το γηρασμένο και ανεπαρκώς καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό - περίπου το 55% είναι άνω των 40 ετών - με ποσοστό 93% να διαθέτουν μόνο βασική εκπαίδευση.
• Η ραγδαία μείωση του αριθμού των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων.
• Η στρεβλή διάρθρωση της ιδιοκτησίας καθώς το 50% σχεδόν της γεωργικής γης κατέχεται από μη αγρότες και αξιοποιείται κατόπιν εκμίσθωσης, επιβαρύνοντας σημαντικά το κόστος παραγωγής.
• Το χαμηλό ποσοστό αρδευόμενων γεωργικών εκτάσεων (20% στην Περιφέρεια έναντι 33% περίπου για όλη την επικράτεια).
• Η έντονη κυριαρχία καλλιεργειών χαμηλών απαιτήσεων σε εργασία (σιτηρά 73%) και μεγάλο βαθμό υποαπασχόλησης των αγροτών.
• Η έντονη κυριαρχία της φυτικής παραγωγής έναντι της ζωικής. Η ακαθάριστη πρόσοδος από την κτηνοτροφία υπολογίζεται στο 29,28% του συνόλου από τον πρωτογενή τομέα, με τη φυτική παραγωγή να συμμετέχει με 70,7%.
• Η έλλειψη επαρκών έργων υποδομής και δικτύων διακίνησης, τυποποίησης και εμπορίας των αγροτικών προϊόντων.
• Η έλλειψη επαρκών μηχανισμών υλοποίησης και στήριξης των αγροτικών μέτρων και προγραμμάτων. Μικρός αριθμός πιστοποιημένων μελετητών για σχέδια βελτίωσης και ανισομερής κατανομή στην Περιφέρεια.
• Η μη ύπαρξη Σήματος Ποιότητας για την αγροτική παραγωγή στην Περιφέρειά μας.
Ειδικότερα, σε ότι αφορά στις αρδευόμενες εκτάσεις, μέχρι σήμερα στη Δυτική Μακεδονία έχουν υλοποιηθεί συλλογικά αρδευτικά έργα και έχουν επενδυθεί ιδιωτικοί πόροι, που αξιοποιούν μικρό μόνο μέρος των φυσικών πόρων (έδαφος και νερό), παρόλο που η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας διαθέτει υπερεπάρκεια επιφανειακών υδάτων.
Ως προς την παραγωγή πιστοποιημένων ποιοτικών προϊόντων, στη Δυτική Μακεδονία υπάρχει σημαντικός αριθμός όπως :
Τυρί φέτα (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κρόκος Κοζάνης (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κρασιά Αμυνταίου (VQPRD – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κρασιά Σιάτιστας (Τοπικός Οίνος – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Κρασιά Βελβεντού (Τοπικός Οίνος – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Φασόλια Πρεσπών Φλώρινας (Π.Γ.Ε. – Ευρωπαϊκή Ένωση) - (Πλακέ μεγαλόσπερμα και γίγαντες Ελέφαντες)
Μήλα Βερμίου Κοζάνης (Ολοκληρωμένης Διαχείρισης – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Οπωρικά Βελβεντού Κοζάνης (Ολοκληρωμένης Διαχείρισης – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Φασόλια γίγαντες – ελέφαντες Καστοριάς (Π.Γ.Ε. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Μήλα Καστοριάς (Π.Γ.Ε. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Τυρί ανεβατό (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Τυρί Μπάντζο (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κεφαλογραβιέρα (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Μανούρι (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Ποιες δραστηριότητες όμως θα πρέπει να προωθήσουμε, που και γιατί;
Με στόχο να χαραχθεί στρατηγική σε επίπεδο Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας σε ότι αφορά στην αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων διαφόρων περιοχών προσδιορίσθηκαν, με βάση πολυκριτηριακό σύστημα, οι παρακάτω ζώνες παραγωγής :
α. Το λεκανοπέδιο Κοζάνης, Πτολεμαΐδας, Αμυνταίου
β. Η ορεινή περιοχή του Ν. Γρεβενών, συμπεριλαμβανομένου και τμήματος του Νομού Κοζάνης, που είναι η ορεινή επαρχία Βοίου.
γ. Ο κεντρικός ορεινός όγκος της Περιφέρειας, αποτελούμενος από τα όρη Βούρινο, Ασκιο, Μουρίκι, Βέρνο και Βαρνούντα
δ. Το λεκανοπέδιο της Φλώρινας
ε. Τα λιμναία οικοσυστήματα μαζί με τις παραλίμνιες περιοχές.
στ. Ο ορεινός όγκος Νοτιοανατολικά της Περιφέρειας αποτελούμενα από τα όρη Καμβούνια, Τίταρος και Πιέρια
ζ. Το μικρό πεδινό τμήμα του Ν. Καστοριάς
Σε κάθε μία από τις ζώνες αυτές θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος όσον αφορά τις δυνατότητες ανάπτυξης με γνώμονα την παράδοση, το ιδιαίτερο μικροκλίμα, τα φυσικά διαθέσιμα, τη λειτουργία της αγοράς και τους υφιστάμενους περιορισμούς και να δημιουργηθεί ένα πλέγμα δικτυωμένων δραστηριοτήτων, που θα διαφοροποιούν τις πηγές εισοδήματος.
Σε κάθε ζώνη παραγωγής θα πρέπει να υποστηριχθούν ιδιαίτερα :
1. Γρεβενά – Βόιο
Μανιτάρια, Όσπρια Βοίου(φακές), αρωματικά φυτά, οπωρικά, βιολογικά προϊόντα, τρούφα, τυροκομιά, κρέας αμνοεριφίων, κρασί, κάστανα, φέτα, ξυνοτύρι.
2. Άσκιο – Σιάτιστα
Όσπρια, κηπευτικά, κρασί (κυρίως λιαστό), κρέας αμνοεριφίων, τυροκομικά, μανιτάρια, γουνοδέρματα.
3. Καστοριά
Οπωρικά, κηπευτικά (τομάτα), όσπρια (φασόλια), κάστανα, αιγοπρόβειο κρέας, τρούφα, φέτα, γουνοδέρματα.
4. Πρέσπες
Όσπρια (φασόλια), αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά, βιολογικά προϊόντα, κρέας αυτόχθονων φυλών.
5. Κοζάνη – Παραλίμνια περιοχή
Κρόκος, αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά, πατάτες, φέτα, ιπποφαές, κρασί, ξινοτύρι, οπωρικά, κηπευτικά.
6. Αμύνταιο – Εορδαία
Κρασιά, ενεργειακές καλλιέργειες, κρέας αμνοεριφίων, τυροκομικά, οπωρικά, κηπευτικά.
7. Φλώρινα
Γαλακτοκομικά, όσπρια, κρασιά, οπωρικά, αρωματικά φυτά, γουνοδέρματα.
Εκτός των παραπάνω διατροφικών προϊόντων στα πλαίσια της γεωργικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας, αξιόλογη θέση κατέχει και η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών (κυρίως για βιομάζα), με στόχο τη σύγκαυση ή την αντικατάσταση, μέρους των ορυκτών καυσίμων (λιγνίτη) σε συνεργασία με τη ΔΕΗ Α.Ε.
Πως όμως μπορούμε να δώσουμε αξία στην παραγωγή μας;
Για να υπάρξει επί της ουσίας «καλάθι προϊόντων» και να μεταβούμε «από την ποσοτική στην ποιοτική παραγωγή», θα πρέπει να γίνουν πράξη οι παρακάτω πολιτικές και δράσεις :
• Να δημιουργηθούν ή και να βελτιωθούν οι υπάρχουσες υποδομές (βελτίωση των αρδευτικών συνθηκών, αναδασμοί, ορθολογική αξιοποίηση βοσκοτόπων κ.α.).
• Να στηριχθούν κοινωνικοί θεσμοί στην αγροτική ύπαιθρο π.χ. μόνιμες δομές πληροφόρησης, προβολής και εμψύχωσης, συνεργατισμός.
• Να υπάρχουν αγροτικές εκμεταλλεύσεις υγιείς και βιώσιμες.
(Σ’ αυτόν τον τομέα δεν απαιτούνται ιδιαίτερες δράσεις, μια και η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠ.Α.Α.Τ.) στηρίζουν με διάφορα Μέτρα ενίσχυσης, τη δημιουργία βιώσιμων εκμεταλλεύσεων).
• Να υποστηριχθεί η εγκατάσταση νέων αγροτών.
• Να υποστηριχθεί η πρόωρη συνταξιοδότηση.
• Να υποστηριχθεί η καθετοποίηση της παραγωγής σε επίπεδο εκμεταλλεύσεων.
• Να υποστηριχθεί η αναδιάρθρωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων (Σχέδια Βελτίωσης).
• Να υποστηριχθεί η ίδρυση μονάδων μεταποίησης, τυποποίησης και εμπορίας αγροτικών προϊόντων στον τόπο παραγωγής, με στόχο την επιτόπου ενίσχυση της προστιθέμενης αξίας.
• Να υποστηριχθεί η πιστοποίηση της ποιότητας με ειδικό προς τούτο Σήμα Ποιότητας.
Προς αυτή τη κατεύθυνση τα παρακάτω συγκεκριμένα βήματα πρέπει να έχουν τη στήριξη του Υπουργείου και τη μέριμνα για την υλοποίησή τους μέσω της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας:
α. Εφαρμογή «καλλιεργητικού» χάρτη Δυτικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τις προτεινόμενες περιοχές παρέμβασης. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου είναι η συστηματική εδαφολογική μελέτη κάθε μιας περιοχής ξεχωριστά.
β. Λειτουργία ενός φορέα σε επίπεδο Περιφέρειας για την προώθηση της πιστοποίησης και της προβολής των αγροτικών προϊόντων, στα πλαίσια του εξαγγελθέντος μέτρου του ΥΠΑΑΤ για τα «δημοπρατήρια» αγροτικών προϊόντων.
γ. Για την υλοποίηση των δύο προηγούμενων μέτρων απαιτείται η εφαρμογή ερευνητικών – πειραματικών – πιλοτικών προγραμμάτων με ευθύνη ενός Ινστιτούτου δενδρωδών και αρωματικών καλλιεργειών, η σύσταση του οποίου σε επίπεδο Περιφέρειας θα πρέπει να εξεταστεί ή εναλλακτικά να αξιοποιηθούν, μέσα από οργανική και λειτουργική διασύνδεση, υφιστάμενες υποδομές.
δ. Για την κτηνοτροφική δραστηριότητα και περισσότερο για την εκτατική – ποιμενική μορφή εκτροφής, κρίνεται απαραίτητη η γνώση των φυσικών διαθεσίμων με τη μελέτη της βοσκοϊκανότητας των βοσκοτόπων, με προτεραιότητα στις προστατευόμενες περιοχές, στις περιοχές όπου υπάρχει αξιόλογη κτηνοτροφική παραγωγή και στις ιδιαίτερα επιβαρυμένες περιοχές
Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχει προϊόν για να γεμίσει ένα ποιοτικό και ανταγωνιστικό καλάθι παραγόμενων προϊόντων, με σημαντικότερα :
• Προϊόντα (Ναυαρχίδες)
- Κρασιά Αμυνταίου (VQPRD)
- Οπωρικά Βελβεντού (Ολοκληρωμένη Διαχείριση)
- Όσπρια Πρεσπών (Π.Γ.Ε.) και Καστοριάς (Π.Γ.Ε.)
- Κρόκος (Π.Ο.Π.)
- Μήλα Βερμίου (Ολοκληρωμένη Διαχείριση)
- Mήλα Καστοριάς (Π.Γ.Ε.)
• Προϊόντα με ταυτότητα της περιοχής
- Πατάτες Πολυμύλου – Καστανιάς
- Όσπρια Βοίου
- Κρασιά Σιάτιστας (Τοπικός Οίνος)
- Κάστανα Βοΐου – Καστοριάς
- Κρασιά Βελβεντού (Τοπικός Οίνος)
- Αιγοπρόβειο κρέας
• Παραδοσιακά προϊόντα
- Ξινοτύρι (τουλουμίσιο) (Π.Ο.Π.)
- Μπάτζος (Π.Ο.Π.)
- Φέτα (Π.Ο.Π.)
- Κεφαλογραβιέρα (Π.Ο.Π.)
- Μανούρι (Π.Ο.Π.)
• Νέα - καινοτόμα προϊόντα
- Μανιτάρια Γρεβενών
- Βιολογικά προϊόντα ήτοι βιολογικό κρέας (αιγοπρόβειο, χοιρινό, βοδινό) και βιολογικά όσπρια, σιτάρι και μηδική
- Ιπποφαές
- Τρούφα (καλλιεργούμενη και συλλεγόμενη)
- Αρωματικά – φαρμακευτικά φυτά
Με ποιες όμως υποδομές και πολιτικές ενίσχυσης της Επιχειρηματικότητας θα στηρίξουμε τη νέα κατάσταση στην οποία επιθυμούμε να μεταβούμε;
Προς την κατεύθυνση αυτή υλοποιήθηκαν ή υλοποιούνται μία σειρά εγγειοβελτιωτικών έργων ενώ απαιτούνται και νέα.
Ταυτόχρονα βρίσκονται σε εξέλιξη οι πολιτικές στήριξης της επιχειρηματικότητας, με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων μέσω των Σχεδίων Βελτίωσης καθώς και με την εφαρμογή προγραμμάτων διαφοροποίησης της απασχόλησης και του εισοδήματος.
Οι Προκηρύξεις όμως των ιδιωτικών επενδύσεων τόσο στις Ειδικές Ζώνες του Αξονα 3 όσο και στις περιοχές LEADER (Αξονας 4), συνέπεσαν σε μία δυσχερή δημοσιονομική περίοδο και δεν έτυχαν του αναμενόμενου ενδιαφέροντος αφού, οι συμμετοχές στα προγράμματα υπολείπονται των διαθέσιμων πόρων και θα πρέπει να γίνει νέα προσπάθεια ενεργοποίησης των δυνητικών επενδυτών.
κ. Υπουργέ,
για να υποστηριχθεί η αναπτυξιακή στρατηγική αγροτικής ανάπτυξης στην Περιφέρειά μας, θα πρέπει να συμφωνήσουμε στο Κεντρικό Στόχο και στις αναγκαίες ενέργειες που θα τον εξυπηρετούν.
Εκτιμούμε λοιπόν ότι ο Κεντρικός Στόχος θα πρέπει να συμπυκνώνεται στα παρακάτω :
«Αγροτική ταυτότητα στη Δυτική Μακεδονία με βάση την πολυαπασχόληση, την ποιότητα, την ταυτοποίηση, τη διαφοροποίηση και την επιτόπου βελτίωση της προστιθέμενης αξίας της τοπικής παραγωγής με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας»
και να εξυπηρετείται με έργα και ενέργειες ως εξής :
α. Υλοποίηση των αναγκαίων υποδομών
Στο ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ που σας παραδίδουμε παρουσιάζεται μία σειρά έργων, που θα μπορούσαν να συμπληρωθούν με μερικά ακόμη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα έχουν την ίδια προτεραιότητα ή σημαντικότητα ή ότι προτείνονται για ένταξη στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο.
Προέκυψαν όμως μέσα από συνεργασία με τους πρώην Δήμους, τις πρώην Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και Φορείς και επικαιροποιήθηκαν από τις αρμόδιες Υπηρεσίες.
Το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας θα λάβει επ’ αυτών την αναγκαία απόφαση και θα θέσει τις προτεραιότητες έργων λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ των άλλων :
- τον περιφερειακό σχεδιασμό αγροτικής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την δυναμική των διαφόρων περιοχών,
- το βαθμό ωριμότητας των προτεινόμενων έργων,
- τη λειτουργική εξυπηρέτηση υλοποιηθέντων ή σε εξέλιξη έργων π.χ. αρδευτικά για αξιοποίηση ολοκληρωμένων ταμιευτήρων
Βάσει της παραπάνω αξιολόγησης θα ληφθεί απόφαση για τα έργα που :
α. θα προωθηθούν για ένταξη στο ΠΑΑ της Ελλάδας 2007-2013,
β. θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες ωρίμανσης για αξιοποίηση υφιστάμενων άλλων πηγών χρηματοδότησης ή των νέων πολιτικών για την περιφερειακή και την αγροτική ανάπτυξη.
β. Διαφοροποίηση της απασχόλησης και του εισοδήματος, ειδικά για τα έργα κρατικών ενισχύσεων του Αξονα 3 (Ειδικές Ζώνες) και του Αξονα 4 (LEADER)
β.1. Αμεση Προκήρυξη των Μέτρων του Αξονα 3 που δεν ενεργοποιήθηκαν
β.2. Παραμονή και μη μεταφορά των πόρων που υπολείπονται για τη Δυτική Μακεδονία σε άλλες Περιφέρειες, λόγω του μικρού ενδιαφέροντος που εκδηλώθηκε και παράλληλα έκδοση άμεσα 2ης Προκήρυξης για τα ίδια Μέτρα.
β.3. Απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου και επιτάχυνση εφαρμογής των προβλεπόμενων διαδικασιών.
β.4. Αύξηση του ποσού της Διαθέσιμης Δημόσιας Δαπάνης στα τοπικά προγράμματα LEADER που υλοποιούν οι Ομάδες Τοπικής Δράσης (Ο.Τ.Δ.) της Δυτικής Μακεδονίας δηλ. οι πολυμετοχικές Αναπτυξιακές Ανώνυμες Εταιρείες.
γ. Πιστοποίηση της ποιότητας και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των τοπικών επιχειρήσεων αγροτικών προϊόντων
γ.1. Συνέχιση ενίσχυσης των Τοπικών Συμφώνων Ποιότητας (Τ.Σ.Π.) και των clusters (π.χ. επιχειρήσεις γάλακτος).
γ.2. Υποστήριξη για την προετοιμασία φακέλων που θα πρέπει να υποβληθούν, για συγκεκριμένα τοπικά προϊόντα, με σκοπό την πιστοποίησή τους και στη συνέχεια την υποστήριξη ένταξης σε προγράμματα για ενίσχυση της επιχειρηματικής τους δράσης.
γ.3. Δημιουργία Παρατηρητηρίου τιμών.
γ.4. Σύσταση Ινστιτούτου δενδρωδών και αρωματικών καλλιεργειών
ή εναλλακτικά
αξιοποίηση, μέσα από οργανική και λειτουργική διασύνδεση, υφιστάμενων υποδομών.
γ.5. Ενίσχυση διεπαγγελματικών συνεργασιών με στόχο τη διασύνδεση των υπηρεσιών που παρέχονται στη Δυτική Μακεδονία με την τοπική παραγωγή και την τοπική επιχειρηματικότητα.
γ.6. Προώθηση, προβολή και ενίσχυση της εμπορικής αξίας της τοπικής παραγωγής.
γ.7. Υποστήριξη της επιτόπου συσκευασίας και βελτίωσης της προστιθέμενης αξίας της τοπικής παραγωγής.
γ.8. Εδαφολογικός χάρτης Δυτικής Μακεδονίας.
γ.9. Δημιουργία Τοπικού Σήματος Ποιότητας αγροτικών προϊόντων, με έλεγχο/επιβεβαίωση προέλευσης.
δ. Ενίσχυση του κλάδου εκτροφής των γουνοφόρων ζώων
Ο κλάδος εκτροφής των γουνοφόρων ζώων είναι πολύ σημαντικός για μία ενιαία περιοχή των Νομών Καστοριάς και Κοζάνης και μπορεί να προσφέρει διέξοδο στην απασχόληση και στο εισόδημα.
Για το λόγο αυτό προτείνονται τα παρακάτω :
δ.1. Επιτάχυνση των διαδικασιών έκδοσης αδειών
δ.2. Η ισχύουσα κάλυψη οικοπέδου από 30%-40% για ίδρυση μονάδων εκτροφής γουνοφόρων ζώων να αυξηθεί στο 80%
δ.3. Εκπαίδευση ειδικού επιστημονικού προσωπικού στα θέματα της εκτροφής γουνοφόρων ζώων.
δ.4. Λειτουργία μικροβιολογικού εργαστηρίου στα πλαίσια λειτουργίας της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας.
δ.5. Συμμετοχή Φορέων του Δημοσίου στα κόστη υποδομών για ίδρυση και λειτουργία μονάδων γουνοφόρων ζώων (σύνδεση με οδικά δίκτυα, ηλεκτρισμού, υδροδότησης).
δ.6. Ενταξη των εκτροφέων στο Μητρώο Αγροτών με διακριτό κωδικό.
δ.7. Κέντρο εφαρμοσμένης εκτροφής γουνοφόρων ζώων.
ε. Πράσινη επιχειρηματικότητα
Στην περιοχή εφαρμόστηκε πιλοτικό πρόγραμμα καλλιέργειας αγριαγκινάρας για παραγωγή βιομάζας, που χρησιμοποιήθηκε ως καύσιμο υλικό από τη ΔΕΗ Α.Ε..
Η καλλιέργεια αγριαγκινάρας (κάρντο) ολοκληρώθηκε με επιτυχία για 4.000 στρ. και ενισχύθηκε από το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα (Ε.Α.Π.) Ν. Κοζάνης 2007-2011 στα πλαίσια του Τέλους Λιγνίτη, ενώ υποστηρίχθηκε διαχειριστικά και τεχνικά από την Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ.
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό μας και τη συμφωνία με τη ΔΕΗ Α.Ε. Α.Ε., το Φθινόπωρο του 2010 παραδόθηκαν 1800tn ξηρής μάζας αγριαγκινάρας (κάρντο) η οποία κάηκε με ποσοστό 8-10% σε μίγμα με το λιγνίτη, με θετικά αποτελέσματα ως προς τη συμπεριφορά του καυσίμου και ως προς τη θερμογόνο δύναμη της βιομάζας.
Προτείνουμε την επιχειρηματική αξιοποίηση της βιομάζας από αγριαγκινάρα σε μόνιμη μικτή καύση με το λιγνίτη έτσι ώστε να μειωθούν οι επιβαρύνσεις για καταβολή ποσών για δικαιώματα ρύπων και παράλληλα η ΔΕΗ Α.Ε. Α.Ε. να λειτουργήσει με βάση τις αρχές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (Ε.Κ.Ε.) συμβάλλοντας επιπρόσθετα στη διαφοροποίηση των εισοδημάτων στην περιοχή.
Η αναγκαία τεχνογνωσία παραγωγής είναι διαθέσιμη στην περιοχή.
στ. Αγροτική ανάπτυξη με βάση την αειφορία
Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχουν περιοχές που έχουν εγγενείς δυνατότητες και προοπτικές για την ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και μεταποίησης, με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον.
Σαν τέτοιες αναφέρονται, μεταξύ των άλλων, η Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών που θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο μοντέλο πράσινης ανάπτυξης καθώς και η Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς αλλά και άλλες περιοχές π.χ. Πρέσπα.
ζ. Πράσινος τουρισμός
Η Δυτική Μακεδονία, ως χώρος των προστατευόμενων περιοχών, της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, των λιμνών και των περιοχών φυσικού κάλλους (Βάλια Κάλντα, Βασιλίτσα, Πιέρια, Πρέσπες, λίμνη Καστοριάς, λίμνες Φλώρινας κ.λπ.), έχει τεράστιες δυνατότητες οικοτουριστικής ανάπτυξης που εγγυώνται τη βιωσιμότητά τους.
Ιδιαίτερη αναφορά, λόγω της σημασίας της για τους παρακείμενους οικισμούς, γίνεται για τη λίμνη Καστοριάς. Μετά την υιοθέτηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου εξυγίανσης, προστασίας και ανάδειξης της λίμνης (Master Plan) που συνέταξε η Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ, ξεκίνησε η διαδικασία ωρίμανσης των αναγκαίων έργων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων, την ενίσχυση της ελκυστικότητας, την αρμονική διασύνδεση με τους οικισμούς και τελικά τη συμβολή στην αειφόρο ανάπτυξη που επιδιώκουμε.
Αντίστοιχος σχεδιασμός ολοκληρώθηκε και για τις λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη για τις οποίες θα πρέπει να ξεκινήσει η διαδικασία ωρίμανσης των αναγκαίων έργων προστασίας και αναβάθμισης.
Η παραπάνω στρατηγική θα αγκαλιάσει το σύνολο των λιμνών της Περιφέρειάς μας που, ως γνωστόν, περικλείει το 65% των επιφανειακών υδάτων της χώρας.
η. Τρέχοντα ζητήματα που απαιτούν ρυθμίσεις
η.1. Απλοποίηση των διαδικασιών για έκδοση αδειών λειτουργίας και ίδρυσης πτηνο-κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων.
η.2. Ενέργειες για μείωση του κόστους παραγωγής με παραμέτρους παρέμβασης στο πετρέλαιο (εξέταση της δυνατότητας προμήθειας «αγροτικού πετρελαίου»), στους σπόρους, στα λιπάσματα, στα φυτοφάρμακα, στο Φ.Π.Α. κλπ.
η.3. Επιτάχυνση της καταβολής των αποζημιώσεων και των διαφόρων πληρωμών στους παραγωγούς.
Θα πρέπει να εξεταστεί η ενίσχυση του ΟΠΕΚΕΠΕ για παραπέρα βελτίωση της αποδοτικότητάς του.
η.4. Βελτίωση των ζητημάτων που αφορούν στον ΕΛΓΑ και πιθανή αύξηση των εισφορών υπέρ ΕΛΓΑ για κτηνοτροφικά προϊόντα και προϊόντα φυτικής παραγωγής.
η.5. Αύξηση των χρηματοδοτήσεων από τις Τράπεζες για επενδυτικές δαπάνες καθώς και την κάλυψη λειτουργίας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων.
η.6. Καταβολή αποζημιώσεων στους μηλοπαραγωγούς που υπέστησαν ζημίες από το φουζικλάδιο, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών.
η.7. Καταβολή αποζημιώσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που υπέστησαν οι τευτλοκαλλιεργητές στην ευρύτερη περιοχή της Εορδαίας, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών.
η.8. Ενίσχυση της Δ/νσης Κτηνιατρικής εκεί όπου υπάρχουν ανάγκες π.χ. Γρεβενά, για να επιτελέσει ουσιαστικό και αποτελεσματικό έργο.
η.9. Δημιουργία υποκαταστήματος του ΕΦΕΤ στη Δυτική Μακεδονία με στόχο να προστατευτούν οι παραγωγοί από τις παράνομες «Ελληνοποιήσεις» προϊόντων, με την εντατικοποίηση των ελέγχων ισοζυγίου γάλακτος και κρέατος.
η.10 Επιτάχυνση των διαδικασιών παραχώρησης εκτάσεων σε κτηνοτρόφους.
θ. Αποκατάσταση και επαναπόδοση εδαφών στην τοπική κοινωνία:
Η εξορυκτική δραστηριότητα της ΔΕΗ Α.Ε. έχει προκαλέσει σοβαρότατες επιπτώσεις, όπως καταστροφή της συνέχειας των γεωλογικών επιφανειών, του ανάγλυφου του εδάφους, καθώς επίσης και των εδαφών που δημιουργήθηκαν με φυσικές διαδικασίες, υποβάθμιση των νερών και πτώση του υπόγειου υδροφορέα.
Μέχρι σήμερα, έχουν αποκατασταθεί εκτάσεις 32.800 στρέμματα, εκ των οποίων 20.050 στρ. δασικές, 10.000 στρ. γεωργικές, 1.500 στρ. διαστρωθείσες μη αποκατεστημένες και 66.000 τ.μ. στα οποία έχει φυτευτεί οπωρώνας. Υπάρχουν, όμως περίπου 180.000 στρεμμάτων, τα οποία είναι ανοιχτά και μη αποκατεστημένα.
Προτείνεται η επίσπευση της εκκρεμούς διαδικασίας αποκατάστασης, παραχώρησης και επαναπόδοσής τους στην τοπική κοινωνία, για επιχειρηματική και οικονομική αξιοποίηση.
Το ίδιο προτείνουμε να συμβεί για το σύνολο των αξιοποιηθέντων και αποκατασταθέντων εκτάσεων από τη ΔΕΗ Α.Ε.
Το ανωτέρω αποτελεί την αιχμή των διεκδικήσεών μας και δίκαιο καθολικό αίτημα της κοινωνίας που, από τα σπλάχνα της, διέθεσε έναν δικό της φυσικό πόρο δηλ. τον λιγνίτη, με σκοπό το Εθνικό όφελος. Άλλωστε, η ίδια η ΔΕΗ Α.Ε. δεν έχει ιδιαίτερο οικονομικό όφελος από την ιδιοκτησιακή συγκέντρωση τόσο μεγάλων εκτάσεων.
Παράλληλα, ζητούμε την υλοποίηση, την επέκταση και την εντατικοποίηση των προγράμμάτων δενδροφύτευσης.
ι. Θέματα που έχουν σχέση με το νέο Επενδυτικό Νόμο
ι.1. Μείωση του ελάχιστου προϋπολογισμού ανά επένδυση στις 100.000€
ι.2. Αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των κτιριακών εγκαταστάσεων στις επενδύσεις ίδρυσης κτηνοτροφικών μονάδων από 20-40% του ενισχυόμενου προϋπολογισμού στο 60-70%.
ι.3. Κατάργηση του ορίου των 40 βαθμών για τις επενδύσεις του πρωτογενή τομέα, κατά τη βαθμολόγηση των περιφερειακών ενισχύσεων, γιατί οι μονάδες του πρωτογενή τομέα δυσκολεύονται να περάσουν το όριο αυτό.
ι.4. Εναλλακτική κάλυψη των θέσεων εργασίας στις επιχορηγούμενες επενδύσεις π.χ. με κουπόνια απασχόλησης.
ια. Εφαρμογή περιφερειακής διάστασης στις πολιτικές του ΥΠ.Α.Α.Τ. για βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους
Κομβικής σημασίας, κατά την άποψή μας, είναι η αποτελεσματική εφαρμογή σε περιφερειακό επίπεδο των πολιτικών του ΥΠ.Α.Α.Τ., δεδομένου ότι η αγροτική ανάπτυξη αποτελεί μία διαδικασία περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης.
Επομένως θα πρέπει να συσχετίζεται και να συμπληρώνει ή να συμπληρώνεται από τις λοιπές αναπτυξιακές δράσεις που υλοποιούνται στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Οι πολιτικές για το περιβάλλον, τον τουρισμό, την επιχειρηματικότητα, την υγεία, την πρόνοια, την αστική ανάπτυξη, την ισότητα των φύλων και πιο γενικά οι διαρθρωτικές πολιτικές, επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα υλοποίησης και τα αναμενόμενα οφέλη από τις δράσεις αγροτικής ανάπτυξης.
Το ζητούμενο είναι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας από τη συνδυαστική και ταυτόχρονη υλοποίηση των παραπάνω πολιτικών με τις αντίστοιχες που αφορούν στην αγροτική ανάπτυξη μέσα από συντονισμό των παρεμβάσεων.
Για το λόγο αυτό είναι σκόπιμο να υποστηρίζεται από ένα αποτελεσματικό Σύστημα Διαχείρισης και Παρακολούθησης της εφαρμογής που, μεταξύ των άλλων, θα εξασφαλίζει το Συντονισμό των παρεμβάσεων και θα αποτελεί τον ιμάντα μεταφοράς και τοπικής εφαρμογής των πολιτικών του ΥΠ.Α.Α.Τ.
Το Σύστημα Διαχείρισης και Παρακολούθησης της εφαρμογής προτείνεται να αποτελείται από τη Συντονιστική Επιτροπή Παρεμβάσεων, το Συντονιστή και τη Γραμματεία και αναλύεται στο φάκελο που σας παραδίδουμε.
κ. Υπουργέ,
Ο αγροτικός χώρος στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας διανύει κρίσιμη μεταβατική περίοδο.
Οι επί πολλά χρόνια παγιωμένες αντιλήψεις, νοοτροπίες, παραγωγικές συνθήκες και εξειδικεύσεις δεν θεωρούνται πλέον δεδομένες. Οι αλλαγές στο παραγωγικό μοντέλο του αγροτικού χώρου θεωρούνται αναπόφευκτες. Το ζητούμενο είναι οι αλλαγές να αποφέρουν το μικρότερο δυνατό κοινωνικό κόστος, να τύχουν ευρείας αποδοχής και θετικής προοπτικής. Το καθαρά παραγωγικό αγροτικό μοντέλο παραχωρεί τη θέση του σε ένα περισσότερο σύνθετο σύστημα διαφορετικών μορφών απασχόλησης. Η ανάπτυξη του τομέα παροχής υπηρεσιών και της μεταποίησης της τοπικής παραγωγής αποκτά βαρύνουσα σημασία στον αγροτικό χώρο.
Η μείωση, σε μεγάλο βαθμό, της κρατικής παρέμβασης και η επικράτηση των κανόνων της ελεύθερης αγοράς κάνουν τον αγροτικό χώρο περισσότερο ευάλωτο στο διεθνή ανταγωνισμό αφού οι χώρες φθηνού κόστους έχουν ως κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα την αγροτική παραγωγή.
Το στοίχημα επομένως της ποσότητας δεν μπορεί να κερδηθεί. Μπορεί όμως με πολύ καλές προοπτικές να κερδηθεί το στοίχημα της ποιότητας. Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η ανάπτυξη συνειδητοποιημένου καταναλωτικού κινήματος που εστιάζει το ενδιαφέρον όχι στην ποσότητα αλλά στην ποιότητα των τροφίμων.
Τα ποιοτικά, τα βιολογικά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, τα προϊόντα της ολοκληρωμένης γεωργίας, τα προϊόντα που αναδεικνύουν τοπικές ιδιαιτερότητες, που σέβονται και προστατεύουν το περιβάλλον, κατακτούν συνεχώς μεγαλύτερο καταναλωτικό κοινό. Η τάση αυτή στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες θα συνεχισθεί.
Εκεί πρέπει να εστιασθεί η προσπάθεια της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής στη Δυτική Μακεδονία δηλ. στην παραγωγή προϊόντων με συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, στη διασφάλιση των οποίων δεν επιτρέπεται να γίνονται εκπτώσεις.
Μεταβολές είτε στη διάρθρωση της παραγωγής είτε στις παραγωγικές διαδικασίες δεν μπορούν να επιβληθούν εκ των άνω αλλά πρέπει να έχουν την αποδοχή των ίδιων των ενδιαφερόμενων κατοίκων της υπαίθρου. Με δεδομένο ότι οι αντιστάσεις, για πολλούς λόγους, σε μεταβολές ή ανατροπές στον αγροτικό χώρο είναι ισχυρές και πλέον το αγροτικό επάγγελμα απαιτεί γνώσεις, το κύριο βάρος πρέπει να δοθεί στον ανθρώπινο παράγοντα. Ακόμη όμως και στην περίπτωση αποδοχής της παραγωγικής αναδιάρθρωσης, το στάδιο που θα μεσολαβήσει μέχρι την υλοποίησή της στην πράξη είναι χρονοβόρο. Απαιτούνται απτά δείγματα αποτελεσμάτων για να υπερνικηθούν αναστολές.
Είναι ανάγκη επομένως να διαμορφωθεί ένα νέο παραγωγικό πρότυπο.
Η ενημέρωση, η κατάρτιση, η τεχνική - επιστημονική στήριξη της παραγωγικής διαδικασίας, η λειτουργία συλλογικών φορέων μεταποίησης και εμπορίας αποτελούν άμεσες προτεραιότητες.
Σε τελική ανάλυση, δεν είναι απαραίτητο να αντικατασταθούν όλες οι υφιστάμενες δραστηριότητες με νέες αλλά να περάσει σταδιακά ο αγροτικός χώρος σε ένα ανώτερο ποιοτικό επίπεδο συλλογικής οργάνωσης και οικονομικής λειτουργίας.
Το ζήτημα βέβαια της ανάπτυξης του αγροτικού χώρου δεν αφορά μόνο στην ανταγωνιστική αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει αναδείξει κοινωνικά πρότυπα και συνήθειες που είναι δύσκολο να καλυφθούν στα όρια ενός αγροτικού οικισμού. Η ποιότητα της καθημερινής ζωής, η μόρφωση και η επιμόρφωση, η ψυχαγωγία και το κόστος λήψης των αναγκαίων υπηρεσιών αποτελούν παράγοντες εξ ίσου σημαντικούς.
Επιβάλλεται επομένως να επαναξιολογηθούν, τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, οι όροι βιωσιμότητας των αγροτικών οικισμών όχι μόνο στη βάση της αγροτικής παραγωγής αλλά στη βάση της διασφάλισης ενός αποδεκτού επιπέδου διαβίωσης των κατοίκων της υπαίθρου.
Στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ο αγροτικός τομέας είναι εξαρτημένος σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις επιδοτήσεις. Λόγω κλιματικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών δεν διακρίνονται ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα στην ποσοτική γεωργική παραγωγή, σε σύγκριση πάντα με τα δεδομένα που επικρατούν στο διεθνές εμπόριο και η παραγωγή ποιοτικών γεωργικών προϊόντων αποτελεί μονόδρομο. Τα γνωστά αγροτικά προϊόντα που παράγονται σήμερα (Μήλα, ροδάκινα, όσπρια, πατάτες, αρωματικά φυτά κ.λπ.) είναι εντατικής μορφής και δεν απαιτούν τεράστιες εκτάσεις.
Στον κτηνοτροφικό τομέα υπάρχουν όλες οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για ανταγωνιστική και ποιοτική παραγωγή ήτοι ανθρώπινο δυναμικό με γνώση καθώς και οι αναγκαίες προϋποθέσεις (βοσκότοποι, παραγωγή ζωοτροφών, μεταποιητικές μονάδες, αγορά).
Ο κλάδος της αιγοπροβατοτροφίας μπορεί και πρέπει να αποτελέσει την βασική παραγωγική κατεύθυνση του αγροτικού χώρου.
Συμπερασματικά, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχει τα φυσικά διαθέσιμα και το ανθρώπινο δυναμικό για να παράγει ποιοτικά κτηνοτροφικά και γεωργικά προϊόντα με βασική κατεύθυνση τον κλάδο της κτηνοτροφίας.
Η κατεύθυνση αυτή προϋποθέτει την ανάπτυξη υποδομών και δομών στήριξης του αγροτικού τομέα, την υποστήριξη της πολυαπασχόλησης και της επιχειρηματικότητας στην ύπαιθρο, την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς ως αναπόσπαστα στοιχεία για μία βιώσιμη ύπαιθρο και τέλος την οργάνωση της εμπορίας και τη διασύνδεση της φυτικής με τη ζωική παραγωγή η οποία θα πρέπει να ενισχυθεί προς όφελος της κτηνοτροφικής.
Από τα ανωτέρω γίνεται σαφές ότι διαθέτουμε στρατηγική και προσδιορίσαμε τα μέσα επίτευξής της.
Με τη συνεργασία όλων μπορούμε να δώσουμε τη σημασία και την αξία που αρμόζει στην κοινή προσπάθεια για την ανάπτυξη της υπαίθρου και ειδικότερα για την αγροτική ανάπτυξη στην Περιφέρειά μας.
Εκ μέρους του Περιφερειακού Συμβουλίου σας καλωσορίζουμε στη Δυτική Μακεδονία, ευχόμαστε επιτυχία στο έργο σας και ζητούμε τη συνεργασία και υποστήριξη στο δικό μας έργο που τελικά είναι κοινό.
Ο γεωργικός τομέας, αν και κατέχει σημαντικό ρόλο στην οικονομία και την απασχόληση της Περιφέρειας, ακολουθεί σταδιακά φθίνουσα πορεία. Παρόλα αυτά διατηρεί σημαντική θέση τόσο σαν τομέας οικονομικής δραστηριότητας, όσο και σαν παράγοντας κοινωνικής συνοχής, κυρίως στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές.
Το περιβάλλον όμως στο οποίο καλείται να λειτουργήσει χαρακτηρίζεται από διαρκώς εντεινόμενο ανταγωνισμό.
Σ’ αυτό το περιβάλλον, η στροφή προς την ποιότητα αποτελεί τη μοναδική ίσως διέξοδο επιβίωσής της.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική αλλαγή στην κατεύθυνση και στη διάρθρωση της παραγωγής.
Οι κυρίαρχοι αλλά προβληματικοί κλάδοι δίνουν τη θέση τους στην παραγωγή τοπικών ποιοτικών προϊόντων, ενώ παράλληλα εμφανίζονται και νέοι κλάδοι παραγωγής με προοπτική.
Σ’ αυτό συμβάλλουν και μία σειρά έργων υποδομής που έχουν εκτελεστεί και εκτελούνται.
Η αξιοποίηση των φραγμάτων, των αναδασμών και των επιφανειακών νερών, με τη σύγχρονη αναδιάρθρωση των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων μπορούν να αυξήσουν την απασχόληση και παράλληλα το εισόδημα στην περιοχή.
Ποια είναι όμως τα διαρθρωτικά μεγέθη του αγροτικού τομέα στη Δυτική Μακεδονία που αποτελούν το υπόβαθρο για την άσκηση αναπτυξιακής αγροτικής πολιτικής;
• Το γηρασμένο και ανεπαρκώς καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό - περίπου το 55% είναι άνω των 40 ετών - με ποσοστό 93% να διαθέτουν μόνο βασική εκπαίδευση.
• Η ραγδαία μείωση του αριθμού των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων.
• Η στρεβλή διάρθρωση της ιδιοκτησίας καθώς το 50% σχεδόν της γεωργικής γης κατέχεται από μη αγρότες και αξιοποιείται κατόπιν εκμίσθωσης, επιβαρύνοντας σημαντικά το κόστος παραγωγής.
• Το χαμηλό ποσοστό αρδευόμενων γεωργικών εκτάσεων (20% στην Περιφέρεια έναντι 33% περίπου για όλη την επικράτεια).
• Η έντονη κυριαρχία καλλιεργειών χαμηλών απαιτήσεων σε εργασία (σιτηρά 73%) και μεγάλο βαθμό υποαπασχόλησης των αγροτών.
• Η έντονη κυριαρχία της φυτικής παραγωγής έναντι της ζωικής. Η ακαθάριστη πρόσοδος από την κτηνοτροφία υπολογίζεται στο 29,28% του συνόλου από τον πρωτογενή τομέα, με τη φυτική παραγωγή να συμμετέχει με 70,7%.
• Η έλλειψη επαρκών έργων υποδομής και δικτύων διακίνησης, τυποποίησης και εμπορίας των αγροτικών προϊόντων.
• Η έλλειψη επαρκών μηχανισμών υλοποίησης και στήριξης των αγροτικών μέτρων και προγραμμάτων. Μικρός αριθμός πιστοποιημένων μελετητών για σχέδια βελτίωσης και ανισομερής κατανομή στην Περιφέρεια.
• Η μη ύπαρξη Σήματος Ποιότητας για την αγροτική παραγωγή στην Περιφέρειά μας.
Ειδικότερα, σε ότι αφορά στις αρδευόμενες εκτάσεις, μέχρι σήμερα στη Δυτική Μακεδονία έχουν υλοποιηθεί συλλογικά αρδευτικά έργα και έχουν επενδυθεί ιδιωτικοί πόροι, που αξιοποιούν μικρό μόνο μέρος των φυσικών πόρων (έδαφος και νερό), παρόλο που η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας διαθέτει υπερεπάρκεια επιφανειακών υδάτων.
Ως προς την παραγωγή πιστοποιημένων ποιοτικών προϊόντων, στη Δυτική Μακεδονία υπάρχει σημαντικός αριθμός όπως :
Τυρί φέτα (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κρόκος Κοζάνης (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κρασιά Αμυνταίου (VQPRD – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κρασιά Σιάτιστας (Τοπικός Οίνος – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Κρασιά Βελβεντού (Τοπικός Οίνος – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Φασόλια Πρεσπών Φλώρινας (Π.Γ.Ε. – Ευρωπαϊκή Ένωση) - (Πλακέ μεγαλόσπερμα και γίγαντες Ελέφαντες)
Μήλα Βερμίου Κοζάνης (Ολοκληρωμένης Διαχείρισης – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Οπωρικά Βελβεντού Κοζάνης (Ολοκληρωμένης Διαχείρισης – Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων)
Φασόλια γίγαντες – ελέφαντες Καστοριάς (Π.Γ.Ε. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Μήλα Καστοριάς (Π.Γ.Ε. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Τυρί ανεβατό (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Τυρί Μπάντζο (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Κεφαλογραβιέρα (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Μανούρι (Π.Ο.Π. – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Ποιες δραστηριότητες όμως θα πρέπει να προωθήσουμε, που και γιατί;
Με στόχο να χαραχθεί στρατηγική σε επίπεδο Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας σε ότι αφορά στην αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων διαφόρων περιοχών προσδιορίσθηκαν, με βάση πολυκριτηριακό σύστημα, οι παρακάτω ζώνες παραγωγής :
α. Το λεκανοπέδιο Κοζάνης, Πτολεμαΐδας, Αμυνταίου
β. Η ορεινή περιοχή του Ν. Γρεβενών, συμπεριλαμβανομένου και τμήματος του Νομού Κοζάνης, που είναι η ορεινή επαρχία Βοίου.
γ. Ο κεντρικός ορεινός όγκος της Περιφέρειας, αποτελούμενος από τα όρη Βούρινο, Ασκιο, Μουρίκι, Βέρνο και Βαρνούντα
δ. Το λεκανοπέδιο της Φλώρινας
ε. Τα λιμναία οικοσυστήματα μαζί με τις παραλίμνιες περιοχές.
στ. Ο ορεινός όγκος Νοτιοανατολικά της Περιφέρειας αποτελούμενα από τα όρη Καμβούνια, Τίταρος και Πιέρια
ζ. Το μικρό πεδινό τμήμα του Ν. Καστοριάς
Σε κάθε μία από τις ζώνες αυτές θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος όσον αφορά τις δυνατότητες ανάπτυξης με γνώμονα την παράδοση, το ιδιαίτερο μικροκλίμα, τα φυσικά διαθέσιμα, τη λειτουργία της αγοράς και τους υφιστάμενους περιορισμούς και να δημιουργηθεί ένα πλέγμα δικτυωμένων δραστηριοτήτων, που θα διαφοροποιούν τις πηγές εισοδήματος.
Σε κάθε ζώνη παραγωγής θα πρέπει να υποστηριχθούν ιδιαίτερα :
1. Γρεβενά – Βόιο
Μανιτάρια, Όσπρια Βοίου(φακές), αρωματικά φυτά, οπωρικά, βιολογικά προϊόντα, τρούφα, τυροκομιά, κρέας αμνοεριφίων, κρασί, κάστανα, φέτα, ξυνοτύρι.
2. Άσκιο – Σιάτιστα
Όσπρια, κηπευτικά, κρασί (κυρίως λιαστό), κρέας αμνοεριφίων, τυροκομικά, μανιτάρια, γουνοδέρματα.
3. Καστοριά
Οπωρικά, κηπευτικά (τομάτα), όσπρια (φασόλια), κάστανα, αιγοπρόβειο κρέας, τρούφα, φέτα, γουνοδέρματα.
4. Πρέσπες
Όσπρια (φασόλια), αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά, βιολογικά προϊόντα, κρέας αυτόχθονων φυλών.
5. Κοζάνη – Παραλίμνια περιοχή
Κρόκος, αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά, πατάτες, φέτα, ιπποφαές, κρασί, ξινοτύρι, οπωρικά, κηπευτικά.
6. Αμύνταιο – Εορδαία
Κρασιά, ενεργειακές καλλιέργειες, κρέας αμνοεριφίων, τυροκομικά, οπωρικά, κηπευτικά.
7. Φλώρινα
Γαλακτοκομικά, όσπρια, κρασιά, οπωρικά, αρωματικά φυτά, γουνοδέρματα.
Εκτός των παραπάνω διατροφικών προϊόντων στα πλαίσια της γεωργικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας, αξιόλογη θέση κατέχει και η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών (κυρίως για βιομάζα), με στόχο τη σύγκαυση ή την αντικατάσταση, μέρους των ορυκτών καυσίμων (λιγνίτη) σε συνεργασία με τη ΔΕΗ Α.Ε.
Πως όμως μπορούμε να δώσουμε αξία στην παραγωγή μας;
Για να υπάρξει επί της ουσίας «καλάθι προϊόντων» και να μεταβούμε «από την ποσοτική στην ποιοτική παραγωγή», θα πρέπει να γίνουν πράξη οι παρακάτω πολιτικές και δράσεις :
• Να δημιουργηθούν ή και να βελτιωθούν οι υπάρχουσες υποδομές (βελτίωση των αρδευτικών συνθηκών, αναδασμοί, ορθολογική αξιοποίηση βοσκοτόπων κ.α.).
• Να στηριχθούν κοινωνικοί θεσμοί στην αγροτική ύπαιθρο π.χ. μόνιμες δομές πληροφόρησης, προβολής και εμψύχωσης, συνεργατισμός.
• Να υπάρχουν αγροτικές εκμεταλλεύσεις υγιείς και βιώσιμες.
(Σ’ αυτόν τον τομέα δεν απαιτούνται ιδιαίτερες δράσεις, μια και η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠ.Α.Α.Τ.) στηρίζουν με διάφορα Μέτρα ενίσχυσης, τη δημιουργία βιώσιμων εκμεταλλεύσεων).
• Να υποστηριχθεί η εγκατάσταση νέων αγροτών.
• Να υποστηριχθεί η πρόωρη συνταξιοδότηση.
• Να υποστηριχθεί η καθετοποίηση της παραγωγής σε επίπεδο εκμεταλλεύσεων.
• Να υποστηριχθεί η αναδιάρθρωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων (Σχέδια Βελτίωσης).
• Να υποστηριχθεί η ίδρυση μονάδων μεταποίησης, τυποποίησης και εμπορίας αγροτικών προϊόντων στον τόπο παραγωγής, με στόχο την επιτόπου ενίσχυση της προστιθέμενης αξίας.
• Να υποστηριχθεί η πιστοποίηση της ποιότητας με ειδικό προς τούτο Σήμα Ποιότητας.
Προς αυτή τη κατεύθυνση τα παρακάτω συγκεκριμένα βήματα πρέπει να έχουν τη στήριξη του Υπουργείου και τη μέριμνα για την υλοποίησή τους μέσω της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας:
α. Εφαρμογή «καλλιεργητικού» χάρτη Δυτικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τις προτεινόμενες περιοχές παρέμβασης. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου είναι η συστηματική εδαφολογική μελέτη κάθε μιας περιοχής ξεχωριστά.
β. Λειτουργία ενός φορέα σε επίπεδο Περιφέρειας για την προώθηση της πιστοποίησης και της προβολής των αγροτικών προϊόντων, στα πλαίσια του εξαγγελθέντος μέτρου του ΥΠΑΑΤ για τα «δημοπρατήρια» αγροτικών προϊόντων.
γ. Για την υλοποίηση των δύο προηγούμενων μέτρων απαιτείται η εφαρμογή ερευνητικών – πειραματικών – πιλοτικών προγραμμάτων με ευθύνη ενός Ινστιτούτου δενδρωδών και αρωματικών καλλιεργειών, η σύσταση του οποίου σε επίπεδο Περιφέρειας θα πρέπει να εξεταστεί ή εναλλακτικά να αξιοποιηθούν, μέσα από οργανική και λειτουργική διασύνδεση, υφιστάμενες υποδομές.
δ. Για την κτηνοτροφική δραστηριότητα και περισσότερο για την εκτατική – ποιμενική μορφή εκτροφής, κρίνεται απαραίτητη η γνώση των φυσικών διαθεσίμων με τη μελέτη της βοσκοϊκανότητας των βοσκοτόπων, με προτεραιότητα στις προστατευόμενες περιοχές, στις περιοχές όπου υπάρχει αξιόλογη κτηνοτροφική παραγωγή και στις ιδιαίτερα επιβαρυμένες περιοχές
Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχει προϊόν για να γεμίσει ένα ποιοτικό και ανταγωνιστικό καλάθι παραγόμενων προϊόντων, με σημαντικότερα :
• Προϊόντα (Ναυαρχίδες)
- Κρασιά Αμυνταίου (VQPRD)
- Οπωρικά Βελβεντού (Ολοκληρωμένη Διαχείριση)
- Όσπρια Πρεσπών (Π.Γ.Ε.) και Καστοριάς (Π.Γ.Ε.)
- Κρόκος (Π.Ο.Π.)
- Μήλα Βερμίου (Ολοκληρωμένη Διαχείριση)
- Mήλα Καστοριάς (Π.Γ.Ε.)
• Προϊόντα με ταυτότητα της περιοχής
- Πατάτες Πολυμύλου – Καστανιάς
- Όσπρια Βοίου
- Κρασιά Σιάτιστας (Τοπικός Οίνος)
- Κάστανα Βοΐου – Καστοριάς
- Κρασιά Βελβεντού (Τοπικός Οίνος)
- Αιγοπρόβειο κρέας
• Παραδοσιακά προϊόντα
- Ξινοτύρι (τουλουμίσιο) (Π.Ο.Π.)
- Μπάτζος (Π.Ο.Π.)
- Φέτα (Π.Ο.Π.)
- Κεφαλογραβιέρα (Π.Ο.Π.)
- Μανούρι (Π.Ο.Π.)
• Νέα - καινοτόμα προϊόντα
- Μανιτάρια Γρεβενών
- Βιολογικά προϊόντα ήτοι βιολογικό κρέας (αιγοπρόβειο, χοιρινό, βοδινό) και βιολογικά όσπρια, σιτάρι και μηδική
- Ιπποφαές
- Τρούφα (καλλιεργούμενη και συλλεγόμενη)
- Αρωματικά – φαρμακευτικά φυτά
Με ποιες όμως υποδομές και πολιτικές ενίσχυσης της Επιχειρηματικότητας θα στηρίξουμε τη νέα κατάσταση στην οποία επιθυμούμε να μεταβούμε;
Προς την κατεύθυνση αυτή υλοποιήθηκαν ή υλοποιούνται μία σειρά εγγειοβελτιωτικών έργων ενώ απαιτούνται και νέα.
Ταυτόχρονα βρίσκονται σε εξέλιξη οι πολιτικές στήριξης της επιχειρηματικότητας, με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων μέσω των Σχεδίων Βελτίωσης καθώς και με την εφαρμογή προγραμμάτων διαφοροποίησης της απασχόλησης και του εισοδήματος.
Οι Προκηρύξεις όμως των ιδιωτικών επενδύσεων τόσο στις Ειδικές Ζώνες του Αξονα 3 όσο και στις περιοχές LEADER (Αξονας 4), συνέπεσαν σε μία δυσχερή δημοσιονομική περίοδο και δεν έτυχαν του αναμενόμενου ενδιαφέροντος αφού, οι συμμετοχές στα προγράμματα υπολείπονται των διαθέσιμων πόρων και θα πρέπει να γίνει νέα προσπάθεια ενεργοποίησης των δυνητικών επενδυτών.
κ. Υπουργέ,
για να υποστηριχθεί η αναπτυξιακή στρατηγική αγροτικής ανάπτυξης στην Περιφέρειά μας, θα πρέπει να συμφωνήσουμε στο Κεντρικό Στόχο και στις αναγκαίες ενέργειες που θα τον εξυπηρετούν.
Εκτιμούμε λοιπόν ότι ο Κεντρικός Στόχος θα πρέπει να συμπυκνώνεται στα παρακάτω :
«Αγροτική ταυτότητα στη Δυτική Μακεδονία με βάση την πολυαπασχόληση, την ποιότητα, την ταυτοποίηση, τη διαφοροποίηση και την επιτόπου βελτίωση της προστιθέμενης αξίας της τοπικής παραγωγής με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας»
και να εξυπηρετείται με έργα και ενέργειες ως εξής :
α. Υλοποίηση των αναγκαίων υποδομών
Στο ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ που σας παραδίδουμε παρουσιάζεται μία σειρά έργων, που θα μπορούσαν να συμπληρωθούν με μερικά ακόμη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα έχουν την ίδια προτεραιότητα ή σημαντικότητα ή ότι προτείνονται για ένταξη στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο.
Προέκυψαν όμως μέσα από συνεργασία με τους πρώην Δήμους, τις πρώην Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και Φορείς και επικαιροποιήθηκαν από τις αρμόδιες Υπηρεσίες.
Το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας θα λάβει επ’ αυτών την αναγκαία απόφαση και θα θέσει τις προτεραιότητες έργων λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ των άλλων :
- τον περιφερειακό σχεδιασμό αγροτικής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την δυναμική των διαφόρων περιοχών,
- το βαθμό ωριμότητας των προτεινόμενων έργων,
- τη λειτουργική εξυπηρέτηση υλοποιηθέντων ή σε εξέλιξη έργων π.χ. αρδευτικά για αξιοποίηση ολοκληρωμένων ταμιευτήρων
Βάσει της παραπάνω αξιολόγησης θα ληφθεί απόφαση για τα έργα που :
α. θα προωθηθούν για ένταξη στο ΠΑΑ της Ελλάδας 2007-2013,
β. θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες ωρίμανσης για αξιοποίηση υφιστάμενων άλλων πηγών χρηματοδότησης ή των νέων πολιτικών για την περιφερειακή και την αγροτική ανάπτυξη.
β. Διαφοροποίηση της απασχόλησης και του εισοδήματος, ειδικά για τα έργα κρατικών ενισχύσεων του Αξονα 3 (Ειδικές Ζώνες) και του Αξονα 4 (LEADER)
β.1. Αμεση Προκήρυξη των Μέτρων του Αξονα 3 που δεν ενεργοποιήθηκαν
β.2. Παραμονή και μη μεταφορά των πόρων που υπολείπονται για τη Δυτική Μακεδονία σε άλλες Περιφέρειες, λόγω του μικρού ενδιαφέροντος που εκδηλώθηκε και παράλληλα έκδοση άμεσα 2ης Προκήρυξης για τα ίδια Μέτρα.
β.3. Απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου και επιτάχυνση εφαρμογής των προβλεπόμενων διαδικασιών.
β.4. Αύξηση του ποσού της Διαθέσιμης Δημόσιας Δαπάνης στα τοπικά προγράμματα LEADER που υλοποιούν οι Ομάδες Τοπικής Δράσης (Ο.Τ.Δ.) της Δυτικής Μακεδονίας δηλ. οι πολυμετοχικές Αναπτυξιακές Ανώνυμες Εταιρείες.
γ. Πιστοποίηση της ποιότητας και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των τοπικών επιχειρήσεων αγροτικών προϊόντων
γ.1. Συνέχιση ενίσχυσης των Τοπικών Συμφώνων Ποιότητας (Τ.Σ.Π.) και των clusters (π.χ. επιχειρήσεις γάλακτος).
γ.2. Υποστήριξη για την προετοιμασία φακέλων που θα πρέπει να υποβληθούν, για συγκεκριμένα τοπικά προϊόντα, με σκοπό την πιστοποίησή τους και στη συνέχεια την υποστήριξη ένταξης σε προγράμματα για ενίσχυση της επιχειρηματικής τους δράσης.
γ.3. Δημιουργία Παρατηρητηρίου τιμών.
γ.4. Σύσταση Ινστιτούτου δενδρωδών και αρωματικών καλλιεργειών
ή εναλλακτικά
αξιοποίηση, μέσα από οργανική και λειτουργική διασύνδεση, υφιστάμενων υποδομών.
γ.5. Ενίσχυση διεπαγγελματικών συνεργασιών με στόχο τη διασύνδεση των υπηρεσιών που παρέχονται στη Δυτική Μακεδονία με την τοπική παραγωγή και την τοπική επιχειρηματικότητα.
γ.6. Προώθηση, προβολή και ενίσχυση της εμπορικής αξίας της τοπικής παραγωγής.
γ.7. Υποστήριξη της επιτόπου συσκευασίας και βελτίωσης της προστιθέμενης αξίας της τοπικής παραγωγής.
γ.8. Εδαφολογικός χάρτης Δυτικής Μακεδονίας.
γ.9. Δημιουργία Τοπικού Σήματος Ποιότητας αγροτικών προϊόντων, με έλεγχο/επιβεβαίωση προέλευσης.
δ. Ενίσχυση του κλάδου εκτροφής των γουνοφόρων ζώων
Ο κλάδος εκτροφής των γουνοφόρων ζώων είναι πολύ σημαντικός για μία ενιαία περιοχή των Νομών Καστοριάς και Κοζάνης και μπορεί να προσφέρει διέξοδο στην απασχόληση και στο εισόδημα.
Για το λόγο αυτό προτείνονται τα παρακάτω :
δ.1. Επιτάχυνση των διαδικασιών έκδοσης αδειών
δ.2. Η ισχύουσα κάλυψη οικοπέδου από 30%-40% για ίδρυση μονάδων εκτροφής γουνοφόρων ζώων να αυξηθεί στο 80%
δ.3. Εκπαίδευση ειδικού επιστημονικού προσωπικού στα θέματα της εκτροφής γουνοφόρων ζώων.
δ.4. Λειτουργία μικροβιολογικού εργαστηρίου στα πλαίσια λειτουργίας της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας.
δ.5. Συμμετοχή Φορέων του Δημοσίου στα κόστη υποδομών για ίδρυση και λειτουργία μονάδων γουνοφόρων ζώων (σύνδεση με οδικά δίκτυα, ηλεκτρισμού, υδροδότησης).
δ.6. Ενταξη των εκτροφέων στο Μητρώο Αγροτών με διακριτό κωδικό.
δ.7. Κέντρο εφαρμοσμένης εκτροφής γουνοφόρων ζώων.
ε. Πράσινη επιχειρηματικότητα
Στην περιοχή εφαρμόστηκε πιλοτικό πρόγραμμα καλλιέργειας αγριαγκινάρας για παραγωγή βιομάζας, που χρησιμοποιήθηκε ως καύσιμο υλικό από τη ΔΕΗ Α.Ε..
Η καλλιέργεια αγριαγκινάρας (κάρντο) ολοκληρώθηκε με επιτυχία για 4.000 στρ. και ενισχύθηκε από το Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα (Ε.Α.Π.) Ν. Κοζάνης 2007-2011 στα πλαίσια του Τέλους Λιγνίτη, ενώ υποστηρίχθηκε διαχειριστικά και τεχνικά από την Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ.
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό μας και τη συμφωνία με τη ΔΕΗ Α.Ε. Α.Ε., το Φθινόπωρο του 2010 παραδόθηκαν 1800tn ξηρής μάζας αγριαγκινάρας (κάρντο) η οποία κάηκε με ποσοστό 8-10% σε μίγμα με το λιγνίτη, με θετικά αποτελέσματα ως προς τη συμπεριφορά του καυσίμου και ως προς τη θερμογόνο δύναμη της βιομάζας.
Προτείνουμε την επιχειρηματική αξιοποίηση της βιομάζας από αγριαγκινάρα σε μόνιμη μικτή καύση με το λιγνίτη έτσι ώστε να μειωθούν οι επιβαρύνσεις για καταβολή ποσών για δικαιώματα ρύπων και παράλληλα η ΔΕΗ Α.Ε. Α.Ε. να λειτουργήσει με βάση τις αρχές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (Ε.Κ.Ε.) συμβάλλοντας επιπρόσθετα στη διαφοροποίηση των εισοδημάτων στην περιοχή.
Η αναγκαία τεχνογνωσία παραγωγής είναι διαθέσιμη στην περιοχή.
στ. Αγροτική ανάπτυξη με βάση την αειφορία
Στη Δυτική Μακεδονία υπάρχουν περιοχές που έχουν εγγενείς δυνατότητες και προοπτικές για την ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και μεταποίησης, με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον.
Σαν τέτοιες αναφέρονται, μεταξύ των άλλων, η Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών που θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο μοντέλο πράσινης ανάπτυξης καθώς και η Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς αλλά και άλλες περιοχές π.χ. Πρέσπα.
ζ. Πράσινος τουρισμός
Η Δυτική Μακεδονία, ως χώρος των προστατευόμενων περιοχών, της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, των λιμνών και των περιοχών φυσικού κάλλους (Βάλια Κάλντα, Βασιλίτσα, Πιέρια, Πρέσπες, λίμνη Καστοριάς, λίμνες Φλώρινας κ.λπ.), έχει τεράστιες δυνατότητες οικοτουριστικής ανάπτυξης που εγγυώνται τη βιωσιμότητά τους.
Ιδιαίτερη αναφορά, λόγω της σημασίας της για τους παρακείμενους οικισμούς, γίνεται για τη λίμνη Καστοριάς. Μετά την υιοθέτηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου εξυγίανσης, προστασίας και ανάδειξης της λίμνης (Master Plan) που συνέταξε η Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ, ξεκίνησε η διαδικασία ωρίμανσης των αναγκαίων έργων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων, την ενίσχυση της ελκυστικότητας, την αρμονική διασύνδεση με τους οικισμούς και τελικά τη συμβολή στην αειφόρο ανάπτυξη που επιδιώκουμε.
Αντίστοιχος σχεδιασμός ολοκληρώθηκε και για τις λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη για τις οποίες θα πρέπει να ξεκινήσει η διαδικασία ωρίμανσης των αναγκαίων έργων προστασίας και αναβάθμισης.
Η παραπάνω στρατηγική θα αγκαλιάσει το σύνολο των λιμνών της Περιφέρειάς μας που, ως γνωστόν, περικλείει το 65% των επιφανειακών υδάτων της χώρας.
η. Τρέχοντα ζητήματα που απαιτούν ρυθμίσεις
η.1. Απλοποίηση των διαδικασιών για έκδοση αδειών λειτουργίας και ίδρυσης πτηνο-κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων.
η.2. Ενέργειες για μείωση του κόστους παραγωγής με παραμέτρους παρέμβασης στο πετρέλαιο (εξέταση της δυνατότητας προμήθειας «αγροτικού πετρελαίου»), στους σπόρους, στα λιπάσματα, στα φυτοφάρμακα, στο Φ.Π.Α. κλπ.
η.3. Επιτάχυνση της καταβολής των αποζημιώσεων και των διαφόρων πληρωμών στους παραγωγούς.
Θα πρέπει να εξεταστεί η ενίσχυση του ΟΠΕΚΕΠΕ για παραπέρα βελτίωση της αποδοτικότητάς του.
η.4. Βελτίωση των ζητημάτων που αφορούν στον ΕΛΓΑ και πιθανή αύξηση των εισφορών υπέρ ΕΛΓΑ για κτηνοτροφικά προϊόντα και προϊόντα φυτικής παραγωγής.
η.5. Αύξηση των χρηματοδοτήσεων από τις Τράπεζες για επενδυτικές δαπάνες καθώς και την κάλυψη λειτουργίας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων.
η.6. Καταβολή αποζημιώσεων στους μηλοπαραγωγούς που υπέστησαν ζημίες από το φουζικλάδιο, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών.
η.7. Καταβολή αποζημιώσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που υπέστησαν οι τευτλοκαλλιεργητές στην ευρύτερη περιοχή της Εορδαίας, λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών.
η.8. Ενίσχυση της Δ/νσης Κτηνιατρικής εκεί όπου υπάρχουν ανάγκες π.χ. Γρεβενά, για να επιτελέσει ουσιαστικό και αποτελεσματικό έργο.
η.9. Δημιουργία υποκαταστήματος του ΕΦΕΤ στη Δυτική Μακεδονία με στόχο να προστατευτούν οι παραγωγοί από τις παράνομες «Ελληνοποιήσεις» προϊόντων, με την εντατικοποίηση των ελέγχων ισοζυγίου γάλακτος και κρέατος.
η.10 Επιτάχυνση των διαδικασιών παραχώρησης εκτάσεων σε κτηνοτρόφους.
θ. Αποκατάσταση και επαναπόδοση εδαφών στην τοπική κοινωνία:
Η εξορυκτική δραστηριότητα της ΔΕΗ Α.Ε. έχει προκαλέσει σοβαρότατες επιπτώσεις, όπως καταστροφή της συνέχειας των γεωλογικών επιφανειών, του ανάγλυφου του εδάφους, καθώς επίσης και των εδαφών που δημιουργήθηκαν με φυσικές διαδικασίες, υποβάθμιση των νερών και πτώση του υπόγειου υδροφορέα.
Μέχρι σήμερα, έχουν αποκατασταθεί εκτάσεις 32.800 στρέμματα, εκ των οποίων 20.050 στρ. δασικές, 10.000 στρ. γεωργικές, 1.500 στρ. διαστρωθείσες μη αποκατεστημένες και 66.000 τ.μ. στα οποία έχει φυτευτεί οπωρώνας. Υπάρχουν, όμως περίπου 180.000 στρεμμάτων, τα οποία είναι ανοιχτά και μη αποκατεστημένα.
Προτείνεται η επίσπευση της εκκρεμούς διαδικασίας αποκατάστασης, παραχώρησης και επαναπόδοσής τους στην τοπική κοινωνία, για επιχειρηματική και οικονομική αξιοποίηση.
Το ίδιο προτείνουμε να συμβεί για το σύνολο των αξιοποιηθέντων και αποκατασταθέντων εκτάσεων από τη ΔΕΗ Α.Ε.
Το ανωτέρω αποτελεί την αιχμή των διεκδικήσεών μας και δίκαιο καθολικό αίτημα της κοινωνίας που, από τα σπλάχνα της, διέθεσε έναν δικό της φυσικό πόρο δηλ. τον λιγνίτη, με σκοπό το Εθνικό όφελος. Άλλωστε, η ίδια η ΔΕΗ Α.Ε. δεν έχει ιδιαίτερο οικονομικό όφελος από την ιδιοκτησιακή συγκέντρωση τόσο μεγάλων εκτάσεων.
Παράλληλα, ζητούμε την υλοποίηση, την επέκταση και την εντατικοποίηση των προγράμμάτων δενδροφύτευσης.
ι. Θέματα που έχουν σχέση με το νέο Επενδυτικό Νόμο
ι.1. Μείωση του ελάχιστου προϋπολογισμού ανά επένδυση στις 100.000€
ι.2. Αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των κτιριακών εγκαταστάσεων στις επενδύσεις ίδρυσης κτηνοτροφικών μονάδων από 20-40% του ενισχυόμενου προϋπολογισμού στο 60-70%.
ι.3. Κατάργηση του ορίου των 40 βαθμών για τις επενδύσεις του πρωτογενή τομέα, κατά τη βαθμολόγηση των περιφερειακών ενισχύσεων, γιατί οι μονάδες του πρωτογενή τομέα δυσκολεύονται να περάσουν το όριο αυτό.
ι.4. Εναλλακτική κάλυψη των θέσεων εργασίας στις επιχορηγούμενες επενδύσεις π.χ. με κουπόνια απασχόλησης.
ια. Εφαρμογή περιφερειακής διάστασης στις πολιτικές του ΥΠ.Α.Α.Τ. για βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους
Κομβικής σημασίας, κατά την άποψή μας, είναι η αποτελεσματική εφαρμογή σε περιφερειακό επίπεδο των πολιτικών του ΥΠ.Α.Α.Τ., δεδομένου ότι η αγροτική ανάπτυξη αποτελεί μία διαδικασία περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης.
Επομένως θα πρέπει να συσχετίζεται και να συμπληρώνει ή να συμπληρώνεται από τις λοιπές αναπτυξιακές δράσεις που υλοποιούνται στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Οι πολιτικές για το περιβάλλον, τον τουρισμό, την επιχειρηματικότητα, την υγεία, την πρόνοια, την αστική ανάπτυξη, την ισότητα των φύλων και πιο γενικά οι διαρθρωτικές πολιτικές, επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα υλοποίησης και τα αναμενόμενα οφέλη από τις δράσεις αγροτικής ανάπτυξης.
Το ζητούμενο είναι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας από τη συνδυαστική και ταυτόχρονη υλοποίηση των παραπάνω πολιτικών με τις αντίστοιχες που αφορούν στην αγροτική ανάπτυξη μέσα από συντονισμό των παρεμβάσεων.
Για το λόγο αυτό είναι σκόπιμο να υποστηρίζεται από ένα αποτελεσματικό Σύστημα Διαχείρισης και Παρακολούθησης της εφαρμογής που, μεταξύ των άλλων, θα εξασφαλίζει το Συντονισμό των παρεμβάσεων και θα αποτελεί τον ιμάντα μεταφοράς και τοπικής εφαρμογής των πολιτικών του ΥΠ.Α.Α.Τ.
Το Σύστημα Διαχείρισης και Παρακολούθησης της εφαρμογής προτείνεται να αποτελείται από τη Συντονιστική Επιτροπή Παρεμβάσεων, το Συντονιστή και τη Γραμματεία και αναλύεται στο φάκελο που σας παραδίδουμε.
κ. Υπουργέ,
Ο αγροτικός χώρος στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας διανύει κρίσιμη μεταβατική περίοδο.
Οι επί πολλά χρόνια παγιωμένες αντιλήψεις, νοοτροπίες, παραγωγικές συνθήκες και εξειδικεύσεις δεν θεωρούνται πλέον δεδομένες. Οι αλλαγές στο παραγωγικό μοντέλο του αγροτικού χώρου θεωρούνται αναπόφευκτες. Το ζητούμενο είναι οι αλλαγές να αποφέρουν το μικρότερο δυνατό κοινωνικό κόστος, να τύχουν ευρείας αποδοχής και θετικής προοπτικής. Το καθαρά παραγωγικό αγροτικό μοντέλο παραχωρεί τη θέση του σε ένα περισσότερο σύνθετο σύστημα διαφορετικών μορφών απασχόλησης. Η ανάπτυξη του τομέα παροχής υπηρεσιών και της μεταποίησης της τοπικής παραγωγής αποκτά βαρύνουσα σημασία στον αγροτικό χώρο.
Η μείωση, σε μεγάλο βαθμό, της κρατικής παρέμβασης και η επικράτηση των κανόνων της ελεύθερης αγοράς κάνουν τον αγροτικό χώρο περισσότερο ευάλωτο στο διεθνή ανταγωνισμό αφού οι χώρες φθηνού κόστους έχουν ως κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα την αγροτική παραγωγή.
Το στοίχημα επομένως της ποσότητας δεν μπορεί να κερδηθεί. Μπορεί όμως με πολύ καλές προοπτικές να κερδηθεί το στοίχημα της ποιότητας. Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η ανάπτυξη συνειδητοποιημένου καταναλωτικού κινήματος που εστιάζει το ενδιαφέρον όχι στην ποσότητα αλλά στην ποιότητα των τροφίμων.
Τα ποιοτικά, τα βιολογικά αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, τα προϊόντα της ολοκληρωμένης γεωργίας, τα προϊόντα που αναδεικνύουν τοπικές ιδιαιτερότητες, που σέβονται και προστατεύουν το περιβάλλον, κατακτούν συνεχώς μεγαλύτερο καταναλωτικό κοινό. Η τάση αυτή στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες θα συνεχισθεί.
Εκεί πρέπει να εστιασθεί η προσπάθεια της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής στη Δυτική Μακεδονία δηλ. στην παραγωγή προϊόντων με συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, στη διασφάλιση των οποίων δεν επιτρέπεται να γίνονται εκπτώσεις.
Μεταβολές είτε στη διάρθρωση της παραγωγής είτε στις παραγωγικές διαδικασίες δεν μπορούν να επιβληθούν εκ των άνω αλλά πρέπει να έχουν την αποδοχή των ίδιων των ενδιαφερόμενων κατοίκων της υπαίθρου. Με δεδομένο ότι οι αντιστάσεις, για πολλούς λόγους, σε μεταβολές ή ανατροπές στον αγροτικό χώρο είναι ισχυρές και πλέον το αγροτικό επάγγελμα απαιτεί γνώσεις, το κύριο βάρος πρέπει να δοθεί στον ανθρώπινο παράγοντα. Ακόμη όμως και στην περίπτωση αποδοχής της παραγωγικής αναδιάρθρωσης, το στάδιο που θα μεσολαβήσει μέχρι την υλοποίησή της στην πράξη είναι χρονοβόρο. Απαιτούνται απτά δείγματα αποτελεσμάτων για να υπερνικηθούν αναστολές.
Είναι ανάγκη επομένως να διαμορφωθεί ένα νέο παραγωγικό πρότυπο.
Η ενημέρωση, η κατάρτιση, η τεχνική - επιστημονική στήριξη της παραγωγικής διαδικασίας, η λειτουργία συλλογικών φορέων μεταποίησης και εμπορίας αποτελούν άμεσες προτεραιότητες.
Σε τελική ανάλυση, δεν είναι απαραίτητο να αντικατασταθούν όλες οι υφιστάμενες δραστηριότητες με νέες αλλά να περάσει σταδιακά ο αγροτικός χώρος σε ένα ανώτερο ποιοτικό επίπεδο συλλογικής οργάνωσης και οικονομικής λειτουργίας.
Το ζήτημα βέβαια της ανάπτυξης του αγροτικού χώρου δεν αφορά μόνο στην ανταγωνιστική αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει αναδείξει κοινωνικά πρότυπα και συνήθειες που είναι δύσκολο να καλυφθούν στα όρια ενός αγροτικού οικισμού. Η ποιότητα της καθημερινής ζωής, η μόρφωση και η επιμόρφωση, η ψυχαγωγία και το κόστος λήψης των αναγκαίων υπηρεσιών αποτελούν παράγοντες εξ ίσου σημαντικούς.
Επιβάλλεται επομένως να επαναξιολογηθούν, τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, οι όροι βιωσιμότητας των αγροτικών οικισμών όχι μόνο στη βάση της αγροτικής παραγωγής αλλά στη βάση της διασφάλισης ενός αποδεκτού επιπέδου διαβίωσης των κατοίκων της υπαίθρου.
Στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας ο αγροτικός τομέας είναι εξαρτημένος σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις επιδοτήσεις. Λόγω κλιματικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών δεν διακρίνονται ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα στην ποσοτική γεωργική παραγωγή, σε σύγκριση πάντα με τα δεδομένα που επικρατούν στο διεθνές εμπόριο και η παραγωγή ποιοτικών γεωργικών προϊόντων αποτελεί μονόδρομο. Τα γνωστά αγροτικά προϊόντα που παράγονται σήμερα (Μήλα, ροδάκινα, όσπρια, πατάτες, αρωματικά φυτά κ.λπ.) είναι εντατικής μορφής και δεν απαιτούν τεράστιες εκτάσεις.
Στον κτηνοτροφικό τομέα υπάρχουν όλες οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για ανταγωνιστική και ποιοτική παραγωγή ήτοι ανθρώπινο δυναμικό με γνώση καθώς και οι αναγκαίες προϋποθέσεις (βοσκότοποι, παραγωγή ζωοτροφών, μεταποιητικές μονάδες, αγορά).
Ο κλάδος της αιγοπροβατοτροφίας μπορεί και πρέπει να αποτελέσει την βασική παραγωγική κατεύθυνση του αγροτικού χώρου.
Συμπερασματικά, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχει τα φυσικά διαθέσιμα και το ανθρώπινο δυναμικό για να παράγει ποιοτικά κτηνοτροφικά και γεωργικά προϊόντα με βασική κατεύθυνση τον κλάδο της κτηνοτροφίας.
Η κατεύθυνση αυτή προϋποθέτει την ανάπτυξη υποδομών και δομών στήριξης του αγροτικού τομέα, την υποστήριξη της πολυαπασχόλησης και της επιχειρηματικότητας στην ύπαιθρο, την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς ως αναπόσπαστα στοιχεία για μία βιώσιμη ύπαιθρο και τέλος την οργάνωση της εμπορίας και τη διασύνδεση της φυτικής με τη ζωική παραγωγή η οποία θα πρέπει να ενισχυθεί προς όφελος της κτηνοτροφικής.
Από τα ανωτέρω γίνεται σαφές ότι διαθέτουμε στρατηγική και προσδιορίσαμε τα μέσα επίτευξής της.
Με τη συνεργασία όλων μπορούμε να δώσουμε τη σημασία και την αξία που αρμόζει στην κοινή προσπάθεια για την ανάπτυξη της υπαίθρου και ειδικότερα για την αγροτική ανάπτυξη στην Περιφέρειά μας.
Εκ μέρους του Περιφερειακού Συμβουλίου σας καλωσορίζουμε στη Δυτική Μακεδονία, ευχόμαστε επιτυχία στο έργο σας και ζητούμε τη συνεργασία και υποστήριξη στο δικό μας έργο που τελικά είναι κοινό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.